صنايع دستي - چارق دوزي قوچان -

وبلاگ ادیب قوچانی مطالب جذاب جالب خواندني اخبارهاي فرهنگي هنري واموزشي علمي فن اوري اينترنت موبايل سلامت اموزش اشپزي جوانان گردشگري ديني فن اوري تحصيلي اعتياد موفقيت ورزشي طب سنتي دعا خانه داري زناشويي والدين موفق اشپزي و....

صنايع دستي - چارق دوزي قوچان -

۵۶۵ بازديد

كفشهايي كه تاريخ و جغرافيا را درنورديدند!

نگاهي به هنر چارق دوزي قوچان  نرگس آشنانگاهي به هنر چارق دوزي قوچان

 

قرنها پيش سپاه ايران به شهري در روم حمله كرد پادشاه به سربازانش دستور داد اطراف قلعه را آب وخاك و مواد چسبناك بريزند و به محض گير كردن ايرانيان، تيربارانشان كنند. نقشه اجرا شد اما اتفاق عجيبي افتاد چيزي كه نه آن پادشاه كه حتي كمپاني هاي بزرگ امروزهم فكرشان به آن نميرسد. يك كفش منحصر به فرد ايراني وجود دارد كه هيچ ماده اي به آن نمي چسبد چه چسب ، چه گل ويا هرماده چسبناك ديگري!.از چارق قوچان ميگويم كفش زيبايي كه جزو آخرين بازمانده دهها كفش توليدي ويژه در قوچان است.
كمخت،گيوه فرنگي، چوقي، ساغري، نعلين و چارق….. كفش هايي كه حالا استاد كارهايشان در بين ما نيستند و بسياري از فنونشان را هم با خود برده اند در اين ميان جوان با ذوق هنرمند قوچاني فرزند اخرين استاد كار چارق دوز اين ديار زنده ياد استاد محمدعلي بخشنده، كمر همت بسته تا با سرپنجه عشق و علاقه اين هنر گرانبها را حفظ كند هنري كه بر تارك موزه هاي جهان ميدرخشد و در ديار خودش غريب افتاده .

عليرضا بخشنده آخرين استادكار چارق دوز قوچاني با ابزار كار پدرش كار ميكند ميراث گرانبهايي كه از روزهاي اوج اين پيشه حكايت ميكند.گفتگويي در كارگاه ساده اش داشتيم ، همزمان با نشان دادن مراحل دوخت چارق از روزي هاي اغاز به كار خودش ميگفت:
«از همان بچگي كار چارق دوزي را دوست داشتم اما پدرم هميشه اصرار داشت اين كار را فقط براي علاقه ام ياد بگيرم كه به قول ايشان در هنر نان نيست . به هر حال من از سال 78 شغلم را دوختن چارق قرار دادم در اين باره هم خيلي تحقيق كردم. از اينكه چند نوع كفش در قوچان وجود دارد و طرحهاي روي چارق به چه معناست. الان توليد چارق خيلي سخت شده است. يك زماني چرم در قوچان دباغي ميشد و قيمتش هم خوب بود اما حالا ما چرم مصرفي مان را از شهرهاي ديگر مي گيريم قيمت هركيلو چرم تا 50هزار تومان هم رسيده است. اين هنر اجدادي ماست و حفظ اين آثار سنتي موجب حفظ تاريخمان مي شود.چارق ويژگي هاي جالبي هم دارد يكي از ويژگي هاي چارق يكپارچه بوده ان است كه به هيچ وجه كف از رويه جدا نمي شود. و به اين كفش هيچ چيز نميچسبد دوام بسيار زيادي دارد.در گذشته از پادشاه تا چوپان از اين كفش استفاده ميكردند چون طوري طراحي شده بود كه به درد همه بخورد».

_SC_0052
طرحهاي روي كفش هم حرفهاي زيادي براي گفتن دارند استاد بخشنده آنها را به شكل زيبايي توصيف ميكند: «جلوي كفش طرح خورشيد كار ميشده كه روشنگر راه است. و در اطراف ان سنبل هاي گندم و بته جقه كه علامت درخت سرو است. همه اين علايم با رنگ و دليل خاصي كار ميشده كه من سعي كرده ام سنت ها را تا حد امكان حفظ كنم. چارق هاي اصلي مردانه خيلي سنگين است اما پدرم تغييراتي در چارق داد و نوع جديدي از اين كفش توليد كرد كه نسبت به نمونه سابقش خيلي زيبا تر و ظريف تر است و هم چپ و راست كفش مشخص است.زماني در قوچان 300 نفر كفاش بوده اند و چندين نوع كفش ويژه طراحي و دوخته ميشده است. كلا 10-15 نفر استاد كار بوده اند وهر استاد چندين شاگرد داشته كه به بزرگترين انها خليفه ميگفتند.در اين بين پدر من يكي از بزرگترين استاد كاران به شمار ميرفته. هنوز هم شاگردانشان مثل استاد محمود يغمايي در مشهد و شهرهاي اطراف مشغول توليد كفش هستند».

charoq.1
روزهايي جهانگردان به دنبال يافتن اين گنج گرانبها از راههاي دور و نزديك به قوچان ميامدند. حالا چارق قوچان را ميتوان در موزه هاي معتبر كفش جهان از جمله بلژيك ،فرانسه، تورنتو و .. موزه هاي داخلي از جمله موزه مردمشناسي ايران در بخش لباس مناطق مختلف پيدا كرد. هنري كه در موزه هاي كفش دنيا آ شنا و در ديار خودش غريبه است.
حكايت تلخي است نميدانم تا كي بايد ازآخرين ها بگويم هنرمندان ما يكي پس از ديگري با تمام هنر و توانمنديشان به استقبال خاموشي ميروند.باز هم كم كاري مسئولان بيداد ميكند. شمع فروزان هنر زيباي ديگري در معرض خاموشي است و دستان جوان و اميدوار استاد بخشنده با تمام قدرت سعي در حفظ اين ميراث هزاران ساله قوچاني دارد ميراثي كه به قول خودش با دوخت و دوزهاي غير اصولي ديگران و فقط به خاطر اينكه اين هنر را به نام خودشان ثبت كند بدون اينكه دوخت صحيح و اصولي ان را بدانند متاسفانه با دست بردن در تركيب چارق و ثبت انواع غير اصلي ان شكلهاي اصيل اين هنر را به نابودي ميكشانند.
چارق اصلي بسيار ظريف است از قالب گرفته تا طراحي هاي دوخت رويه اش هر كدام روش هاي و اصول خودش را دارد متاسفانه الان چارق هاي ثبت شده اي را ميبنم كه با اين كه مهر اصالت و مهارت دارند اما كيفيت شان اصلا خوب نيست و اين در طولاني مدت به كار چارق آسيب ميزند و وجهه كنوني اين هنر ايراني را در دنيا تخريب ميكند هنر ايراني بر كيفيت و اصول استوار است و اكر اينها را از آن بگيريم صرفا ميشويم يك كپي كار چيني.خود من از سالهاي كودكي در كنار پدرم و بعد از فوت ايشان و با كمك ساير اساتيد و با تحقيق از بازمانده هايشان توانستم دوخت اصلي اين كفش را احيا كنم و حال نگران اين موضوعم كه اگر من اين كار را كنار بگذارم آيا بعدها اثري از اين هنر زيبا ميماند يا مثل خيلي از آثار سنتي ما از بين خواهد رفت؟
روزگاري شهر قوچان بازارچه بزرگي متشكل از كفاشان و دباغان داشت صنعت پر رونقي كه با هجوم موج مدرنيته و تكنولوژي به مرور جايش را به فروشگاههاي بزرگ كفشها و وسايل چرم وارداتي داد. شهر توليد كننده قوچان تبديل به بازار مصرف گرديد.در اين بين صنايع وابسته نيز به مرور رو به تعطيلي گذاشتندد و محصولاتي پوست گوسفند يكي از قسمتهاي بسيار ارزان قيمت آن است كه به صورت مواد خام و فراوري نشده از شهر خارج ميشود.بازارهاي سنتي يكي از بهترين جايگاههاي جذب گردشگران ميباشند خوشبختانه قوچان شهر مرزي و با استعداد بالاي توسعه صنعت توريسم ميباشد.
همت جواناني از اين دست نبايد بدون حمايت باقي بماند. به خوبي ميشود شهر قوچان را مركز هنر شمال شرق ايران ناميد هنرمندان بزرگ و به نام كشوري همچون استاد اسماعيلي خطاط ،استاد جهانسوز نمدمال،استاد عليزاده معرق كار ،استاد بخشنده چارق دوز ، استاد سليماني نوازنده دوتارو اساتيد به نام قالي باف و دوتار زن و گليم باف و جاجيم و…صدها نوع هنر ديگر كه با احيا و بازيابي آن به راحتي ميتوان يك مركز بزرگ جذب توريست آثار سنتي به راه انداخت. به راستي كه خراسان پدر هنرايران است و قوچان فرزند خلف اين پدر !

تا كنون نظري ثبت نشده است
امکان ارسال نظر برای مطلب فوق وجود ندارد