رنگهاي طبيعي چگونه از طبيعت به دست مي آيند؟

رنگهاي طبيعي چگونه از طبيعت به دست مي آيند؟

مجموعه: چرا ، زيرا و چگونه

مواد رنگزاي طبيعي ريشه گياهي و حيواني دارند و بيشتر در رنگرزي سنتي استفاده ميشوند

مواد رنگزاي طبيعي

مواد رنگزاي طبيعي دسته‌اي از رنگينه‌هايي با ثبات عالي و متوسط هستند كه ريشه گياهي و حيواني دارند و بيشتر در رنگرزي سنتي نقش مؤثري دارند. روناس، اسپرك، نيل، گل بابونه، برگ انگور عسگري، چغندر، پوست پياز، برگ درخت توت، وسمه، گل رنگ، گل جعفري، برگ انجير، پوست انار، بلوط، پوست گردو، هليله، سماق، زعفران، جا شير و غيره از گياهاني هستند كه در ايران يافت شده و از مواد رنگزاي آن‌ها در رنگرزي استفاده مي‌شده‌است.

اسپرك (ورث): گياهي‌است كه در تمام نقاط ايران يافت مي‌شود. با رنگينه آن انواع رنگ‌هاي زرد به دست مي‌آيد مثل طلايي، زرد، زرد طلايي، زرد كدر و شفاف.
نيل: اينديگو يا نيل، براي تهيه شيدهاي آبي تا سرمه‌اي استفاده مي‌شود. گاهي نيل را در جاشير، همراه با دندانه مي جوشانند و رنگ سبز مي‌گيرند و با افزودن روناس به آن رنگ بنفش مي‌سازند. از وسمه نيز رنگ آبي به دست مي‌آيد.

سرخس وحشي: اين گياه بيشتر در مناطق مرطوب و شمال ايران مي‌رويد و ماده رنگ زايي آن در سر شاخه‌هاي گياه يافت مي‌شود و از آن رنگ سبز متمايل به زرد و خاكستري به دست مي‌آيد (رنگ سبز مايل به زرد با رعايت نسبت مواد دندانه بستگي خواهد داشت).

وسمه: كشت اين گياه توسط انسان داراي قدمت زيادي‌است. به دليل داشتن زندگانه‌اي آبي و بنفش از عصاره گياهي آن براي رنگرزي استفاده مي‌كنند.

قرمز دانه: بهترين ماده رنگزايي كه از حشره‌اي به همين نام تهيه مي‌شود. اين حشره اغلب برروي درختان بلوط، سرو، كاج و كاكتوس زندگي مي‌كنند. در آسيا، اروپا، آفريقا و آمريكاي جنوبي فراوان است. قرمز دانه را خشك كرده و به صورت پودر در آب و اسيدهاي معدني حل مي‌كنند. حاصل، رنگ قرمز خوبي‌است كه اگر به جاي اسيد از ماده‌اي قليايي استفاده شود رنگ بنفش به دست مي‌آيد و از تركيب با رنگ‌هاي گياهي، انواع شيدهاي رنگي توليد مي‌كند. معروفترين قرمز دانه‌ها؛ قرمز دانه نپال و كاسيل (مكزيك) است. نام علمي اين رنگ اسيد كار منيك است. انواع قرمز دانه عباتند از: قرمز دانه هندي، لهستاني، مكزيكي، ارمني، كرم ورميلو. براي دندانه قرمز دانه از آب زرشك، قارا و آب انگور استفاده مي‌كنند.

تمشك: اين گياه بيشتر در مناطق مرطوب و شمال ايران مي‌رويد و مصرف خوراكي دارد و جوانه‌هاي گياه قسمت رنگ زاي آن محسوب مي‌شوند و در فصل بهار جمع آوري مي‌گردد و از آن رنگ خاكستري تيره حاصل مي‌گردد.

ماده رنگزاي روناس تركيبي‌است به نام آليزارين كه در ريشه آن قرار گرفته‌است

پوست انار: مانند اسپرك رنگ زرد توليد مي‌كند ولي ثبات آنرا ندارد. از گل زعفران، برگ مو (در اراك و مناطق مركزي ايران)، جاشير (در فارس) و گندل (در لرستان و كردستان و ديگر مناطق غربي ايران) نيز رنگ زرد و نارنجي به دست مي‌آيد.

مازو: از مازو در صنعت چرم‌سازي، مركب سازي، رنگرزي و نيز پزشكي براي درمان سوختگي‌ها بهره مي‌برند. مازوها انواع و رنگ‌هاي گوناگوني دارند. بهترين مازوها از برخي گونه‌هاي بلوط (مانند Pedunculate Oak) به دست مي‌آيد.

پوست گردو: ماده رنگزاي موجود در پوست گردو تركيبي‌است به نام جاگلون كه با آن انواع شيدهاي قهوه‌اي روشن تا مشكي و خاكستري را مي‌توان ايجاد نمود. تنوع اين رنگ‌ها بستگي به استفاده از دندانه‌ها و مواد كمكي افزوده شده دارد. از گياه سماق نيز براي تهيه رنگ‌هاي قهوه‌اي استفاده زيادي مي‌شود.

جفت: جفت پوسته بين مغز و پوست ميوه بلوط است كه از آن رنگ بژ به دست مي‌آ يد.

روناس: ماده رنگزاي روناس تركيبي‌است به نام آليزارين كه در ريشه آن قرار گرفته‌است. با كم و زياد كردن درصد دندانه و نوع آن، از اين ماده شيدهاي قرمز به دست مي‌آيد.

توت: درخت توت در مناطق معتدل و گرم مي‌رويد كه ميوه آن مصرف خوراكي دارد و برگ‌هاي آن ماده رنگ زايي دارد و ميزان رنگ دهي آن كم است و از آن رنگ سبز مغز پسته‌اي حاصل مي‌گردد.

پياز: گياهي يك ساله كه مصرف خوراكي دارد و قسمت رنگ زاي آن در پوست نازك يافت مي‌شود و از آن رنگ‌هاي مسي، نارنجي و پوست پيازي حاصل مي‌گردد.

منبع : fa.wikipedia.org