مجله سيب سبز -  عذرا جوانمردي: تا حالا ديده‌ايد بدون دليل روي پوست يا موي سرتان علايم كچلي ظاهر شود، علايمي كه تا ديروز هيچ خبري از آنها نبود و ناگهان سرو كله‌شان پيدا شده. دليلش را هم نمي‌دانيد و فقط هاج و واج مي‌مانيد كه چه اتفاقي افتاده و چه بلايي قرار است سرتان بيايد، اما نگران نباشيد؛ كچلي پوست يا مو مشكل بزرگي نيست كه حل نشود، مشكلي است كه ما براي شما حل مي‌كنيم. دكتر عليرضا عباسيان متخصص طب سنتي درباره عوامل اصلي كچلي مو و راه‌هاي درمان و پيشگيري آن توضيح مي‌دهد.

كچلي پوست چيست؟

كچلي پوست، نوعي بيماري قارچي به‌شمار مي‌آيد كه مي‌تواند در قسمت‌هاي مختلف بدن آشكار شود. كچلي مو و كچلي پوست جزء انواع شايع اين بيماري است كه با لكه‌هاي دايره‌اي شكل مانند سكه روي پوست ظاهر مي‌شوند و در بعضي موارد قرمزرنگ و ملتهب هستند. در پديد آمدن كچلي عوامل‌دروني و عوامل‌بيروني تاثيرگذارند.

عوامل بيروني

شست‌وشوي بيش از حد

با شنيدن اسم ميكروب بلافاصله يك موجود مضر سلامت در ذهن تداعي مي‌شود. اما تمام ميكروب‌ها مضر نيستند و ميكروب‌هاي مفيد هم وجود دارند. مثلا يكسري از ميكروب‌هاي مفيد به اسم «فلور» روي پوست زندگي دائمي دارند. آنها براي رشد و نمو از بدن انسان استفاده مي‌كنند ولي نه‌تنها آسيبي به سلامت نمي‌رسانند، بلكه مانند يك سد دفاعي مانع نفوذ ميكروب‌هاي مضر به بدن مي‌شوند. فلورها در ساير نقاط بدن مثل دهان، دستگاه تناسلي (به‌ويژه در خانم‌ها) مخاط بيني و دستگاه گوارش هم هستند. به‌همين دليل افرادي كه بيش از حد پوست خود را مي‌شويند، با از بين بردن فلورها زمينه را براي حضور قارچ‌ها در سطح پوست ايجاد مي‌كنند.

چه بايد كرد؟

بهترين درمان، پيشگيري است. توصيه مي‌شود از شست‌وشوي بيش از حد پوست خودداري كنيد. فقط وقتي دست و صورت را بشوييد كه كثيف شده‌اند. همچنين از سايش پوست هم بايد جلوگيري كنيد، يعني با استفاده مداوم از وسيله‌اي مثل ليف پوست را نسابيد.

افرادي كه مبتلا به وسواس هستند بيش از ديگران در معرض ابتلا به كچلي پوست قرار دارند، چون دائما در حال شست‌وشو هستند. حتي آنهايي كه براي شست‌وشوي اجسام از دستكش استفاده مي‌كنند مرتبا با صابون دست‌هاي‌شان را مي‌شويند، بنابراين استفاده از دستكش، وسواس‌ها را از خطر ابتلا به كچلي مصون نمي‌دارد. موثرترين توصيه به اين افراد اين است كه به‌صورت جدي در پي درمان بيماري وسواس باشند.

 تماس با قارچ‌ها

محيط‌هاي نمناك و تاريك براي رشد و زندگي قارچ‌ها محل مناسبي محسوب مي‌شوند. به‌عنوان مثال در قديم يكي از نگراني‌هاي حكما اين بود كه خزينه‌ها نور كافي نداشتند و بيم ابتلا به بيماري‌هاي قارچي مي‌رفت. امروزه هم اين نگراني برطرف نشده است. در محيط‌هاي تاريك و نمناك ديگري همچون انبارهاي مواد غذايي، استخر، سونا و جكوزي احتمال بروز بيماري قارچي بيشتر است؛ به‌خصوص اگر در اين مكان‌ها اصول بهداشتي هم رعايت نشود، ضريب احتمال ابتلا به بيماري قارچي بالاتر مي‌رود و براي تندرستي افراد خطرناك است.

چه بايد كرد؟

تا جايي كه مقدور است زمان كمتري را در محيط‌هاي تاريك و نمناك سپري كنيد. مثلا براي يك مدت طولاني در محيط استخر يا سونا نمانيد. انباري‌ها را تميز نگه داريد. به‌ويژه اگر به آنجا زياد رفت‌وآمد داريد يا موادغذايي را آنجا نگهداري مي‌كنيد. نكته حائزاهميت ديگر، رعايت بهداشت فردي است. همان‌طور كه گفته شد جاهايي مثل استخر به‌دليل ويژگي‌هاي محيطي مستعد رشد قارچ است. اگر افرادي كه در آن رفت‌وآمد مي‌كنند اصول بهداشتي و نظافتي را هم رعايت نكنند، خطر دوچندان مي‌شود، بنابراين با حضور پاكيزه و كوتاه‌مدت در اين مكان‌ها زمينه را براي ابتلا به كچلي از بين ببريد.

تشعشعات راديوتراپي

افرادي كه به‌دليل بيماري ناچار هستند عمل راديوتراپي انجام دهند، در معرض كچلي پوست قرار مي‌گيرند، چون تشعشعات باعث مي‌شوند پيازهاي مو در يك بخش يا بخش‌هايي از پوست از بين بروند و طيفي از كچلي روي سطح پوست ايجاد شود. البته باتوجه به پيشرفت‌هايي كه در زمينه راديوتراپي انجام شده، اين مساله امروزه كمتر نگران‌كننده است و بيشتر در گذشته ديده مي‌شد. گاهي راديوتراپي تنها برگ و ساقه مو را از بين مي‌برد و به پياز مو صدمه‌اي نمي‌زند.

چه بايد كرد؟

افراد خودشان تصميم نمي‌گيرند راديوتراپي شوند. هميشه بنا به تشخيص پزشك و ضرورت درمان است كه راديوتراپي تجويز مي‌شود، بنابراين نمي‌شود به كسي پيشنهاد كرد اين كار را انجام ندهد. تنها توصيه ممكن اين است كه با مشورت پزشك بين جلسات راديوتراپي فاصله استراحتي ايجاد كرد. در افرادي كه راديوتراپي كرده‌اند يا به‌طور كل اغلب افراد بنا به شدت تاثير هر عامل، ممكن است كچلي برگشت پذير يا برگشت‌ناپذير باشد. باتوجه به اينكه سرعت رويش مو در هر فرد متفاوت است، معمولا از دو ماه تا 6ماه طول مي‌كشد تا موي جديد رشد كند. اگر بعد از 6ماه خبري از مو نشد، به‌ اين معناست كه كچلي به‌وجود آمده است.

عوامل دروني

مزاج‌هاي مستعد

گاهي اتفاق مي‌افتد كه يك فرد تحت‌تاثير هيچ يك از عوامل خارجي بيماري‌زاي قارچي قرار ندارد، اما باز هم دچار كچلي پوست مي‌شود. دليل اين است كه استعداد مزاج فرد هم در ابتلا به بيماري‌هاي قارچي ازجمله كچلي پوست، نقش دارد. مزاج‌ها، نوع بافت‌هاي پوست و كيفيت آنها را تعيين مي‌كنند.  افرادي كه مزاج تر دارند و پوست‌شان به‌طور طبيعي مرطوب است، استعداد بيشتري در ابتلا به كچلي پوست نشان مي‌دهند. علاوه بر اين اخلاط غيرطبيعي هم زمينه ابتلا به كچلي پوست را فراهم مي‌آورد. اخلاط غيرطبيعي يا اخلاط مضر بر اثر تغذيه غلط ايجاد مي‌شوند و به غذاي مناسب و مطلوب قارچ‌ها تبديل‌مي‌شوند.

اصلاح مزاج و رويش مجدد موها

در طب سنتي تغذيه بسيار مهم شمرده مي‌شود. غذاهايي كه مصرف مي‌شوند، نقش تعيين‌كننده‌اي را در تامين سلامت ايفا مي‌كنند. بيماري‌هاي مختلف با اصلاح روش تغذيه درمان مي‌شوند. كچلي پوست هم از اين قاعده مستثنا نيست. بعضي افراد تغذيه خوبي ندارند؛ به اين معنا كه يكسري مواد خوراكي مضر كه ارزش غذايي ندارند، در برنامه غذايي روزانه‌شان است و به‌طور مستمر از آنها استفاده مي‌كنند.

به مرور زمان اين خوراكي‌ها در بدن خلط‌هاي غيرطبيعي را مي‌سازند و به‌دنبال آن بيماري‌ها و ناراحتي‌هاي مختلف كم‌كم خود را نشان مي‌دهند. براي اينكه به چنين وضعيتي دچار نشويد، هيچ راهي جز داشتن يك تغذيه سالم نداريد. غذاي سالم باتوجه به مزاج و شرايط زندگي هر فرد تعيين مي‌شود. چنانچه خلط ايجاد شده باشد باتوجه به نوع خلط مضر متخصص يك روش پاكسازي در پيش مي‌گيرد يا سوءمزاج اصلاح مي‌شود. توصيه اكيد اين است كه با مشورت پزشك و با درنظر گرفتن مزاج يك برنامه غذايي سالم براي خودتان داشته باشيد و به آن عمل كنيد.

تنش‌هاي رواني

روح و تن از يكديگر جدا نيستند و ميان اين دو رابطه مستقيمي وجود دارد، از همين رو است كه گاهي ناراحتي‌هاي رواني به شكل دردها يا بيماري‌هاي جسماني پديدار مي‌شوند. شايد قدري دور از ذهن به‌نظر برسد، ولي كچلي پوست هم مي‌تواند تحت‌تاثير مشكلات عصبي و استرس‌ها و ناراحتي‌هاي ديگر ايجاد شود.

شايد ديده باشيد آقايي را كه بخشي از پوست يا مويش به شكل دايره يا سكه ملتهب شده يا ريخته باشد يا خانم‌هايي را كه تنها در يك قسمت از پوست‌شان ديگر مويي نمي‌رويد. اينها مثال‌هايي هستند از تاثيري كه تنش‌هاي فكري و عصبي مي‌توانند بر بيماري‌هاي قارچي-به‌ويژه كچلي پوست- بگذارند.

چه بايد كرد؟

طبيعي است وقتي عامل يك بيماري تنش‌هاي فكري و عصبي باشد، چاره كار اين است كه اوضاع فكري و روحي را بايد سر و سامان دهيد. كارهايي كه براي مديريت استرس و شرايط استرس‌زا مي‌شود اين است كه به روانكاو مراجعه كنيد و از او براي حل مشكلات‌تان مشورت بگيريد، نوع نگاه‌تان به مسائل را تغيير دهيد و ظرفيت‌تان را بالا ببريد، در صورت امكان از شرايط و موقعيت‌هاي تنش‌زا و ناراحت‌كننده دوري كنيد.