هفته نامه صدا - ريحانه سادات ياسيني: چهره اش شبيه پسرهاي جوان دانشجو است و به نظر نمي رسد مرد 30 ساله جاافتاده اي باشد، چند ماه پيش دكترايش را از دانشگاه استنفورد آمريكا گرفته و حالا به فكر كسب و كاري در كنار محيط دانشگاه است. «از 25 سالگي، يعني همان وقتي كه به آمريكا آمدم، دوست داشتم استارتاپ بزنم. اين جا از دو راه مي شود پول دار شد، يكي بنگاه هاي مشاوره املاك، ديگري هم استارت آپ ها». ميلاد در كاليفرنيا زندگي مي كند، همان ايالتي كه جوان هاي آمريكايي از دره سيليكون آن، دنيا را متحول كرده اند. او به دنبال اطلاعاتي از دانش آموزان كنكوري ايران است تا از آن سوي دنيا، برنامه اي را روي اينترنت راه اندازي و ايده استارت آپي اش را راه اندازي كند.

ميلاد مي گويد: «نمي دانم در ايران استارت آپ معادلي دارد يا نه، اما اقتصاد آمريكا طي سال هاي گذشته با اين كسب و كارها متحول شده است. دولت براي بهبود فضاي اقتصاد، روي بحث آموزش، كارآفريني و نوآوري سرمايه گذاري زيادي كرده است. مردم اين جا خوب مي توانند با هم كار كنند. آن هايي كه زمينه هاي تكنولوژي قوي دارند با كساني كه در تجارت قوي هستند، شريك مي شوند. سازوكار جا افتاده و خوبي هم براي حمايت از آن ها وجود دارد كه بيشتر آن نيز خصوصي است. دولت فقط زيرساخت هاي آموزشي را فراهم مي كند.»

همين ك جرقه ايده اي شكل گرفت، مي توان از راه هاي مختلف آن را به پول و كار تبديل كرد. شروع با سرمايه خلاقيت و پول اندك، همان مفهومي است كه كسب و كار «استارت آپي» را مي سازد. ميلاد مي گويد راه هاي زيادي براي پشتيباني مالي از اين ايده ها در امريكا وجود دارد: «مثلا چيزي به اسم «بودجه فرشته» داريم كه مردم وقتي مي خواهند نمونه اوليه كارهايشان را توليد كنند، آن را دريافت مي كنند.

بعد از اينكه كار اوليه توليد شد، به شركت هاي شتاب دهنده و افزايش دهنده سرمايه (VC's) مراجعه مي كنند و پول زيادي را از آن جا دريافت مي كنند.» يكي از همين شركت هاي شتاب دهنده آمريكايي، «پلاگ اند پلي» است. شركتي كه به رغم نام انگليسي اش، مديران آن نام خانوادگي فارسي «عميدي» را در شناسنامه خود دارند. سعيد و رحيم، پسران عميد حضور، بنيان گذار كفش بلا در دهه 50 به آمريكا رفتند و با نام خانوادگي عميدي، يكي از بزرگ ترين شتاب دهنده هاي دنيا را راه انداختند. آن ها در همان دره سيليكوني حضور دارند كه گوگل 400 ميليارد دلاري از آن برخاسته است، همان جايي كه ميلاد، نخبه 30 ساله ايراني نيز مي گويد قصد برگشت از آن را ندارد و استارت آپش را براي جامعه هدف ايراني، در همان جا راه اندازي مي كند.

دره سيليكون ايران كجاست؟

در فضايي نزديك به 30 متر، حدود 20 دختر و پسر جوان ايستاده اند و جمع هاي سه چهار نفره كوچكي تشكيل داده اند. همهمه آن ها در راهروهاي دانشكده فني دانشگاه تهران پيچيده و شور جمع شان، حكايت از  جمع هايي متفاوت از ساير دانشجوها دارد. آن ها هر هفته در شركت هاي خصوصي و يا بعضي دانشكده هاي سراسري دور هم جمع مي شوند و به قول خودشان، «استارت آپ ويكند» برگزار مي كنند.

از دخترهاي چادري، تا پسرهايي با تيپ هاي رسمي و اسپرت، در اين جمع حضور دارند. يكي از پسرهاي جوان مي گويد: «اين رويدادها هر هفته در يك محل برگزار مي شود. هيچ كار خاصي هم جز حرف زدن با هم و به اشتراك گذاشتن ايده هايمان انجام نمي دهيم. اما با همين حرف زدن ها، اتفاق هاي مهمي مي افتد و استارت آپ هايمان را اجرايي مي كنيم.»

از دل همين قرار ملاقات هاي هفتگي كه به «استارت آپ ويكند» معروفند، تيم هاي برتر رويداد «سيداستارز» بيرون آمده اند. رويداد جهان سيداستارز، هر سال براي معرفي برترين تيم هاي استارت آپي جهاني كه در مراحل اوليه راه اندازي هستند، برگزار مي شود. سيداستارز بيش از 800 استارت آپ را از 35 كشور به اين رويداد دعوت كرده است كه برنده هاي آن تا به حال توانسته اند بيش از 400 دلار سرمايه گذاري جمع كنند. «اسمارت پين»، «كورتادو» و «نامليك» سه تيم برتر اين رويداد در تهران بودند.

ادوين بابويان ،جوان ده هفتادي 22 ساله، اسمارت پين را كه نرم افزاري براي مديريت از راه دور يك گلخانه هوشمند است، راه اندازي كرده است. او مي گويد: «من از بچگي دوست داشتم اسباب بازي هاي مختلف را با هم تركيب كنم و چيزهاي جديدي بسازم، اين ميل به خلق كردن، هنوز هم در من هست. برنامه نويسي و اطلاعات گلخانه ها را با جست و جو در گوگل و يوتيوب به دست آوردم اگرچه در دانشگاه نرم افزار مي خوانم، اما اين شبكه ها از واحدهاي دانشگاهي كاربردي تر بوده اند.»

محمد و علي شاه بندي، برادران دوقلويي كه با استارت آپ كورتادو، به تربه دوم رسيده اند، مي گويند: «ما خيلي كافي شاپ مي رفتيم، دوستان كافه دار زيادي هم داشتيم. در كار آن ها دقيق شديم، مشكلات شان را فهميديم و نرم افزاري براي مديريت از راه دور كافي شاپ طراحي كرديم. كورتادو هم نام يك قهوه اسپانيايي است كه كم تر كسي آن را مي شناسد.» ايده ها به همين سادگي است، اما اين جوان ها از كنار كافه گردي و وب گردي به سادگي نگذشته و در مسير استيو جابز، وارد شده اند. استيو جابز زماني از پاركينگ خانه اش يك رابط كاربري آسان براي استفاده افراد مسن از يارانه طراحي كرد و به شركت 500 ميليارد دلاري اپل رسيد.

ديجي كالا، كافه بازار، آپارات، زودفود و نت برگ، همه از نمونه هاي موفق ايراني هستند كه زماني با ايده ساده اي شكل گرفتند و حال جزء برترين و پرسودترين كسب و كارهاي اينترنتي ايران هستند. كسب و كارهاي استارت آپي كه سال هاست در دنيا راه اندازي شده، حالا نيز چند وقتي است كه در ايران پا گرفته و با حرف و حديث هاي فراوان به بحث هاي روز مطبوعات ايران رسيده است.

سرآوا، هلدينگ بزرگي است كه ديجي كالا يكي از زيرمجموعه هاي آن مسحوب مي شود. بخش زيادي از حرف و حديث ها، پشت سر همين هلدينگ است كه صاحبان آن حاضر به مصاحبه نشدند. بخش ديگري نيز مربوط به شركت هايي مثل راكت آلمان است كه زودفود را راه اندازي كرده وعده اي با حضور آن مخالفند. اما همه اين حرف ها، نشان از شكل گيري دره سيليكوني در ايران دارد.

سيليكوني كه جوان هاي ايراني حاضر در آن با لغو تحريم ها، شور دورهمي هاي آخر هفته شان نيز بيشتر شده است. احمد صادقيان، مديرعامل «نت برگ» ميگ گويد: «از حدود 5 سال پيش بحث استارت آپ ها در ايران مطرح شد، اما سرمايه گذاران داخلي ما اعتقادي به ورود به اين حوزه نداشتند مي گفتند چرا بايد به چند جوان اعتماد كنيم؟ در ايران فكر مي كنيد بايد حتما چيز قابل لمسي براي سرمايه گذاري وجود داشته باشد.

سرمايه گذاري روي يك ايده برايشان هنوز جا نيفتاده است. البته اخيرا بين سرمايه گذاران سنتي تر هم در حال جا افتادن است كه دارايي لازم نيست حتما چيز قابل لمسي باشد. اما سرمايه گذاران خارجي مي دانند اين صنعت چقدر مهم است. با توجه به 80 ميليون نفر جمعيت ايران و كاربردي گسترده از اينترنت، موبايل و كارت هاي بانكي، سرمايه گذاران خارجي علاقمند هستند كه به اين حوزه ورود پيدا كنند.

بازار پول

سال گذشته وب سايت هفته نامه اكونوميست، برترين استارت آپ هاي جهاني را در 50 كشور دنيا از نظر ارزش دلاري بررسي كرد. گوگل با ارزش 410 ميليارد دلار در صدر جهان قرار داشت. در اين رده بندي هم چنين مشخص شده كه حداقل 30 كشور جهان، يك استارت آپ با ارزش يك ميليارد دلاري دارند. نام سه شركت ايراني نيز در آن فهرست قرار داشت.

150 ميليون دلار:  ارزش «ديجي كالا»؛ سعيد و حميد، برادران محمدي اين سايت را 10 سال پيش راه اندازي كردند. بعد از آن كه دوربيني گران قيمت از بازار جمهوري ايران خريدند اما لنز آن تقلبي از آب درآمد، با قابل اعتماد نبودن خريد سنتي، به فكر راه اندازي نوع اينترنتي آن افتادند.

30 ميليون دلار: ارزش «آپارات»؛ فيلترينگ يوتيوب در ايران براي احمد شكوري مقدم، مديرعامل سايت آپارات، سود ميلياردي به همراه داشت. اين سايت با خدمات ويدئويي و مشابه با يوتيوب، رتبه 5 را از نظر تعداد بازديد و محبوبيت در بين كل سايت هاي ايراني در اختيار دارد.

20 ميليون دلار: ارزش «كافه بازار»؛ اين زنبيل اندرويدي كه مشابه ايراني «گوگل پلي» است، با ايده رضا محمدي، حسام ميرآرمندهي، دانشجويان دانشگاه شريف شكل گرفت. آن ها بعدا «ديوار» را نيز براي خريد و فروش كالاهاي دست دوم راه اندازي كردند.