سيري در آداب و رسوم مردم قوچان با سفر به موزه مردم شناسي

سيري در آداب و رسوم مردم قوچان با سفر به موزه مردم شناسي

قوچان-موزه مردم شناسي قوچان از جمله مكان هاي ديدني است كه با مشاهده آن مي توان با آداب و رسوم محلي و نحوه زندگي مردمان اين سامان آشنا شد.

خبرگزاري مهر-گروه استان ها: بناي موزه مردم شناسي قوچان با مساحت حدود ۳۰۰ متر در سال ۱۳۷۶ افتتاح گرديد كه سبك معماري ساختمان موزه يادآور كلاه نادرشاه افشار است .

موزه مردم شناسي قوچان با ساماندهي جديد در سال ۱۳۸۵ و در مساحتي بالغ بر ۳۰۰ متر مربع در هفت بخش موسيقي سنتي، كشتي چوخه، چارق دوزي، گليم بافي، مراسم ازدواج عشاير، آهنگري و گله داري افتتاح شد.

اين بنا به منظور معرفي گوشه اي از آداب و رسوم ، فنون و هنرهاي سنتي اهالي قوچان از سوي شهرداري به اداره ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري واگذار شده است.

كشتي با چوخه

كشتي چوخه يكي از انواع كشتي پهلواني است كه خصوصا در شمال خراسان رواج بسياري دارد.

اين كشتي به مناسبت هاي مختلفي نظير جشن ها و گردهمايي هاي قومي برگزار مي گردد.

در اين كشتي حريفان آستين هاي پيراهن و پاچه هاي شلوارشان را اصطلاحا ور مي مالانند و به صاف يكديگر مي روند.

به فرد پيروز در اين هماوردها جوايزي ارزنده مانند يك راس گوسفند يا بز، وجه نقد، كله قند، لوازم خانگي و ساير كالاها اهداء مي شود.

اين كشتي امروزه در ميان اهالي چناران، قوچان، كلات و درگز طرفداران بسياري دارد و همچنين در ساير مناطق استان خراسان رضوي نظير شهرستان فريمان گرفتن اين نوع كشتي مرسوم است.

 ازدواج عشاير

تنوع رنگ پوشاك، مسابقه ي كشتي، اسب دواني، رقص چوب، نواختن ساز و دهل توسط عاشق ها و نيز رسومي كه طي دو روز مراسم عروسي كردهاي عشاير خراسان برگزار مي گردد چشم هر بيننده اي را خيره مي كند.

برگزاري عروسي در ميان عشاير منوط به پرداخت شيربها يا حق شير به مادر عروس است.

عروسي دو شبانه روز به طول مي انجامد.

شب اول را شب صلاح و مصلحت مي نامند بنا بر اين رسم اقوام سر منزل پدر داماد گرد مي آيند و هريك انجام اموري را بر عهده مي گيرند صبح روز بعد عده اي از جوانان رفته از ميهمانان و هيزم چي ها استقبال مي كنند.

از ساير آدابي كه در اين مراسم به جا آورده مي شود، حنابندان، رقص چوب، اسب دواني، نار زند كه در آن برادر گفته ي داماد چند تكه قند را به داماد داده و داماد سعي مي كند دو تكه قند را از روبرو به شانه هاي عروس بزند.

«پا زدن» كه اصطلاحا به توقف عروس و پياده شده او از اسب در برابر منزل داماد اطلاق مي شود و پختن آبگوشت ودادن انعام به داماد از جمله رسوم مردم اين منطقه است.

گله داري

سرزمين قوچان به سبب دارا بودن كوهستان هاي سرسبز و خرم نظير شاه جهان، آق كمر، سنجربيك، پلته كاه، زيلان، گلول و غيره و بهره مندي از چراگاه هاي طبيعي بي نظير، منطقه اي مناسب براي گله داري و دامداري به شمار مي رود.

شغل منحصر عشاير در اين مناطق دامداري است . دامداران علاوه بر استفاده از گوشت احشام از پوست دباغي شده ي آنان پوستين هاي گرم و زيبايي مي دوزند.

همچنين از شير دام ها فرآورده هاي لبني بسياري نيز نظير كره ي محلي، روغن زرد، پنير، دوغ، مسكه و ماست توليد مي كنند كه به مصرف اهالي منطقه مي رسد.

بخشي نيز از اين فرآورده ها به فروش مي رسند تا از درآمد حاصله از فروش آنها، لوازم مورد نيازشان را خريداري كنند.

 موسيقي سنتي (ساز و دهل)

موسيقي نواحي در شمال خراسان برگرفته از باورها و اعتقادات قوميت هاي متفاوت در طول تاريخ بوده و مي توان آن را در چهار نوع مقامي كرمانجي، مقامي تركي، موسيقي فارسي بررسي و تحليل كرد.

از ميان اين موسيقي تنها كرمانجي، تركي و فارسي ميان اهل قوچان رايج است.

نوازندگان موسيقي در قوچان را مي توان بر اساس جايگاه و مرتبه اي كه به لحاظ اجتماعي دارند به بخشي ها، عاشق ها و لوطي ها طبقه بندي كرد.

همچنين سازهاي رايج در موسيقي مقامي اين خطه شامل دوتار، كمانچه، قوشمه، ني، دهل و سرنا است.

از مقام هاي رايج در قوچان مي توان به مقام لو، طرقه، اله مزار، هراي، امانه سوز، سردار عوض خان و رشيد خان، نوايي، بيات گريلي، قره دلي و قره چه باير اشاره كرد.

چارق دوزي

شايد ساخت پاي افزارها يكي از قديمي ترين مشاغلي باشد كه آدميان در طول تاريخ به آن پرداخته اند و «چارق دوزي» از جمله  آن مشاغلند كه در يكي از غرفه هاي موزه به نمايش در آمده اند.

صنعتگران چارق دوز قوچاني در دوخت اين گونه پاي افزارها از چنان تبحري برخوردارند كه شهرست شان در سراسر استان زبانزد است.

چارق ها انواع و اشكال گوناگوني دارند. رويه چارق ها از چرم طبيعي ساخته شده است و سطح آن را به وسيله ي نخ هاي الوان با نقوش ساده هندسي تزيين مي كنند.

غالبا تحت اين پاپوش ها را از چرم گاو ميش يا چرخ ساغري مي سازند كه استحكام بيشتري دارند.

ابزار چارق دوز متنوع و با كاربري هاي خاص مي باشند كه از ميان آنها مي توان از قيچي، گزن، ميخ كفاشي، چكش،سوزن هاي ويژه و نخ هاي الوان ياد كرد.

 گليم بافي

در قوچان براي بافت گليم عموما از دارهاي افقي و عمودي استفاده مي كنند. ابزار كار گليم بافان قوچاني كه عمدتا زنان مي باشند مركب اند از دفتين، كاره و قيچي.

در بافت گليم معمولا از نخ پشمي استفاده مي شود. نقوشي كه گليم باف قوچاني بر اين زير اندازها ميافرينند بيشتر نقوش ساده هندسي و گاها حيواني و گياهي است كه از تنوع رنگ بي نظيري برخوردار است.

يكي از غرفه اي موزه ي قوچان به نمايش كارگاهي عشايري اختصاص يافته است كه در ان گليم بافان هنرمند به بافت اين زير انداز زيبا سرگرم اند.

آهنگري

آهنگري يكي از مشاغل تاريخي در همين جوامع انساني به شمار مي رود. كشف فلز آهن و نحوه استفاده از آن انقلابي در سرنوشت انسان ها قلمداد شد.

آهنگر خانه ،مادر ساخت و توليد ابزار اوليه بشر محسوب مي شدند. در اين اماكن صنعتگر آهنگر انواع مصنوعات آهني نظيري بيل، كلنگ، تيشه، ميخ، گاو آهن، چهار شاخ، چاقو، زنجير، چهار شاخ انبر و قيچي هاي گوناگون را مي سازد.

ابزار و وسايلي كه در آهنگري مورد استفاده قرار مي گيرند عبارتند از: انبر زغال بردار، انبر كج، انبردست، پتك، قلم، سندان سوهان، و كوره هاي سنتي كه با استفاده از انباني چرمي كه توليدكننده دم و بازدم است و باعث گداخته شدن زغال مي شود كار مي كند.

آداب و رسوم و هنر هاي ياد شده در اين گزارش در موزه مردم شناسي قوچان با حضور نماد هاي متعدد همه ساله گردشگران بسياري را به سوي خود جذب مي كند