مفاخر شهرمن قوچان

شيخ عزيزالله عُطاردي قوچاني (زاده ۵ آذر ۱۳۰۷ در روستاي بيگلَر در 35 كيلومتري جنوب غربي قوچان - درگذشته ۳ مرداد ۱۳۹۳ در تهران)، از دانشمندان محقق و نويسندگان معاصر ايران است. وي رئيس مركز فرهنگي خراسان و مدير انتشارات عطارد است. او از شاگردان شيخ آقابزرگ تهراني از دانشمندان كتاب‌شناس قرن چهاردهم هجري است.

زندگي‌نامه

وي در ۵ آذر ۱۳۰۷ در روستاي بيگلر از توابع قوچان به دنيا آمد و در ۳ مرداد ۱۳۹۳ مصادف با آخرين جمعه ماه رمضان سال ۱۴۳۵ قمري در تهران پس از تحمل چند سال بيماري كليوي در بيمارستان خاتم تهران درگذشت.

پيكر وي بنا به وصيتش در كنار مقبره شيخ طبرسي صاحب تفسير مجمع البيان در حرم امام رضا در مشهد به خاك سپرده شد.

پدرش حجي محمد عطاردي از عشيره حمزكي و مادرش بانو شيرين از عشيره بادلي بودند و هر دو به زبان كرمانجي سخن مي‌گفتند.

زندگينامه ايشان توسط خودشان در مجلدي با عنوان «روايت عشق» منتشر شده است، بخشي از زندگينامه ايشان كه برگرفته از اين كتاب مي‌باشد در ذيل مي‌خوانيم:

از چهار سالگي كه مقارن با سال ۱۳۱۲ شمسي بود تحصيل در مكتب خانه‌هاي سنتي را در روستا آغاز و تا سنين دوازده سالگي ادامه دادند سپس به شهرستان قوچان آمده و در مدرسه علميه اين شهر در زمره طلاب علوم در آمدند.

بعد از مدتي از قوچان به مشهد مقدس رضوي رهسپار شده و در حوزه علميه اين شهر به تحصيلات خود ادامه دادند. در مشهد رضوي با كتابخانه آستان قدس رضوي ارتباط برقرار كرده و كتاب‌هاي متعددي را در موضوعات گوناگون براي مطالعه انتخاب نمودند. بعد از چهار سال اقامت در مشهد مقدس به تهران مهاجرت كرده و در اين شهر مقيم شدند.

در رشته كتاب‌شناسي، تاريخ، حديث، رجال، جغرافيا، فرهنگ و ادب معلوماتي به دست آورده و در كتابخانه‌هاي تهران ضمن ادامه مطالعات و تحقيق و مطالعه وارد كارهاي تاليف، تصنيف و تحقيق متون علمي و تجربه شدند و به شهرستان‌هاي گوناگوني كه در آنها كتابخانه‌هاي معتبر وجود داشت مسافرت كردند سپس به كشورهاي خارج رهسپار شده و دنبال مطالعات خود را گرفتند. حاصل بيش از هفتاد سال مطالعه و تحقيق، بررسي ده‌ها هزار كتاب از مخطوط و مطبوع مي‌باشد كه در ۱۶۰ جلد كتاب بصورت تاليف، تدوين، تصحيح و ترجمه مي‌باشد كه عمده آنها منتشر و يا در مراحل چاپ مي‌باشد و بمنظور نشر و حفظ تحقيقاتشان انتشارات عطارد را تاسيس نمودند. از آنجاييكه يكي از حوزه‌هاي بزرگ فعاليتشان مطالعه فرهنگ خراسان مي‌باشد مرز فرهنگي خراسان را تاسيس نمودند كه در اين خصوص كتابي را بمنظور تبيين اهداف اين مركز در سال ۱۳۷۰خ. منتشر نمودند.

موسسات و مجامع فرهنگي، دانشگاه‌ها، كتابخانه‌ها، علما و مجتهدان، مولفان و نويسندگان، مراكز علمي، مديران، محققان و فهرست نويسان در كشورهاي اسلامي و غيراسلامي همكاريهاي گسترده‌اي با ايشان داشتند و همواره از ايشان بعنوان مرجعي درخصوص نسخ خطي و كتابخانه‌هاي داخل و خارج بهره مي‌بردند اين همكاريها كه از سال ۱۳۴۰ آغاز شده بود تا پايان حياتشان همواره ادامه داشت.

يكي از برجسته ترن تلاشها ايشان جلوگيري از انقراض و نابودي نسخ ارزشمند و نادر خطي بصورت تهيه ميكرو فيلم مي‌باشد.

تحصيلات

آموزش‌هاي اوليه و روخواني قرآن را در روستا از پنج سالگي آغاز كرد. در سال ۱۳۲۵ وارد حوزه علميه قوچان و پس از دو سال در سال ۱۳۲۷ وارد حوزه علميه مشهد شد. در آنجا سطوح متوسط و عالي را به پايان رسانيده و از محضر سيد محمدهادي ميلاني و ديگران استفاده كرده و در فكر به دست آوردن مواريث علمي و تراث بزرگان قدماء ديني افتاده و براي نيل به آن هدف مسافرت‌هاي عديده‌اي به كشورهاي آسيائي پاكستان و هندوستان و كشمير و غيره نموده و از كتابخانه‌هاي بزرگ نظام حيدرآباد و موزه سالار جنگ در حيدرآباد ديدن و از كتابخانه علامه مير حامدحسين صاحب عبقات در لكنهو بازديد و مبالغ بسياري از ذخاير علمي به دست آورده و در اين راه تلاش‌هاي فراواني كرده و متحمل شدايد بسياري گرديده و در بسياري از كنگره‌ها و هزاره‌ها شركت نموده و به تحقيق و تتبع پرداخته و از خود يادگارهاي ارزنده‌اي گذارده است. او از شاگردان شيخ آقابزرگ تهراني از دانشمندان كتاب‌شناس قرن چهاردهم هجري است.

ويژگي‌هاي بارز

كساني كه از نزديك با او در ارتباط بوده‌اند، وي را داراي ويژگي‌ها و خصوصيت‌هاي بارزي مي‌دانند:

• سخت كوشي
• استفاده از فرصت‌ها
• سفرهاي فراوان و آشنايي با شخصيت‌هاي علمي و كتاب خانه‌هاي معتبر جهان
• مطالعات وسيع ميداني
• استقلال و خوداتكايي

آثار

وي تنها مسندنويس شيعي است كه وسيع ترين مسند و دايرة المعارف شيعه را به تنهايي به نگارش درآورده و فرهنگ تمدني بزرگ را به تصوير كشيده است. آثار او بالغ بر يكصد جلد كتاب در زمينه‌هاي مختلف مي‌باشد. آثار وي به زبان عربي:

آثار وي به زبان فارسي:

آثار ترجمه‌اي وي به زبان فارسي:

آثار تصحيحي وي به زبان فارسي:

• تصحيح متون علمي، ادبي و تاريخي
• تصحيح و مقابله نهج البلاغه با نسخه‌هاي قرن پنجم و قرن ششم
• تصحيح و مقابله شرح نهج البلاغه تاليف قطب الدين راوندي كاشاني
• تصحيح و مقابله شرح نهج البلاغه تاليف قطب الدين كيذري بيهقي
• تصحيح و مقابله شرح نهج البلاغه از علي بن ناصر سرخسي
• تصحيح و مقابله شرح نهج البلاغه از اعلام قرن ششم هجري
• تصحيح و مقابله كتاب التدوين في اخبار قزوين تاليف رافعي قزويني
• تصحيح و مقابله كلمات مكنونه تاليف فيض كاشاني
• تصحيح كتاب اشراق السياحه يا جغرافياي خراسان از جواد خراساني
• تصحيح جغرافياي نيمروز تاليف مهندس ذوالفقار كرماني
• تصحيح تقريرات خواجه رشيد الدين فضل الله به قلم علامه حلي
• مقدمه چاپ استناد نهج البلاغه تاليف امتياز علي خان عرشي هندي