اعتياد وقتي مواد مخدر و اعتياد جاي همه چيز را پر مي كند!

وقتي مواد مخدر و اعتياد جاي همه چيز را پر مي كند!

مجموعه: ايدز و انواع اعتياد

كاهش شادي و نشاط اجتماعي يكي از عوامل  گرايش به مواد مخدر است

وقتي مواد مخدر و اعتياد جاي همه چيز را پر مي كند!
چندوقت پيش بود كه پژوهش سازمان ملل درباره رتبه كشورها در شادي توجه‌ها را به خود جلب كرد. ايران در اين رتبه‌بندي، رتبه 110 از ميان 158 كشور را داشت. در پي اين رتبه‌بندي، برخي مسئولين و كارشناسان بار ديگر نسبت به كمبود نشاط اجتماعي در كشور ابراز نگراني كردند.

استدلال اين است كه همان‌طور كه عوامل مختلف بر روي كاهش ميزان شادي در جامعه نقش دارد، اين كاهش شادي نيز به نوبه خود سبب ساز اتفاقي در جامعه خواهد بود. برخي از كارشناسان مي‌گويند كاهش شادي در گرايش بيشتر به مصرف مواد مخدر موثر است.

رشد اعتياد اين روزها مسئله‌اي گريزناپذير است. عوامل مختلفي بر روي اعتياد اثرگذارند؛ وجود فرصت‌هاي اضافي و خالي‌بودن اوقات فراغت، نداشتن شغل و درآمد، بحران فقر و نابرابري و عدم توجه به عدالت اجتماعي، دگرگوني سريع فرهنگ، ضعف سيستم كنترل دروني و... بخشي از اين عوامل هستند كه در گرايش افراد به مواد مخدر نقش دارند. در اين ميان، كاهش شادي و نشاط اجتماعي را نيز بايد به عوامل متعدد گرايش به اعتياد و مواد مخدر اضافه كرد. چرا كه به گفته كارشناسان تمام عوامل اجتماعي مانند حلقه‌هايي به‌هم‌پيوسته هستند كه مدام بر روي يكديگر اثر خواهند گذاشت.

• رابطه شادي و اعتياد به مواد مخدر
بسياري از مسئولين و صاحب‌نظران نيز بر رابطه تنگاتنگ اعتياد و شادي تاكيد كرده‌اند. عليرضا جزيني –قائم‌مقام دبيركل ستاد مبارزه با مواد مخدر- مي‌گويد "جستجوي نشاط و لذت جزئي از علل گرايش به مصرف مواد مخدر است." سيدحسن موسوي چلك –رئيس انجمن مددكاران اجتماعي- نيز با اشاره به رتبه ايران در شادي معتقد است "در دنياي كنوني، فرصت شادي به‌ويژه شادي‌هاي گروهي كمتر پيش مي‌آيد، در نتيجه انساني كه تنهاتر شده به سراغ مصرف مواد مخدر مي‌رود."

• مواد مخدر چگونه جاي شادي را مي‌گيرد؟
در تحليل رابطه ميان شادي و نشاط اجتماعي و گرايش به اعتياد و مواد مخدر بايد بر مولفه‌هاي نشاط‌ آور تاكيد كرد. دكتر شفيعي –پزشك، جامعه‌شناس و عضو انجمن جامعه‌شناسي ايران-  به عوامل متعددي كه مي‌توانند در يك جامعه ايجاد شادي كنند اشاره مي‌كند و گرايش به انواع مخدر را جبران خلاء فعاليت‌هاي نشاط‌ آور مي‌داند.

 نشاط بخشي از نياز انسان‌ها براي رسيدن به احساس رضايتمندي است. رسيدن به اين احساس رضايتمندي راه‌هاي مختلفي دارد. در مغز انسان مداري به نام مدار پاداش وجود دارد. اين مدار پاداش مي‌تواند به انسان‌ها احساس رضايت و لذتي دهد كه يكي از راه‌هاي آن شادي اجتماعي است. مصرف مواد مخدر نيز اين نوار پاداش را تحريك مي‌كند و چه بسا اين مصرف مي‌تواند پاداشي در ميزانِ بسيار زياد را به فرد بدهد. البته افرادي كه استفاده از مواد مخدر را براي تحريك مغز برمي‌گزينند متوجه هزينه‌هاي بعدي آن نيستند.

• نارضايتي شغلي و اعتياد به مواد مخدر
رضايتمندي شغلي نيز يكي ديگر از محرك‌ها براي احساس رضايت و نشاط است. خيلي اوقات افرادي در يك محيط كاري به دلايلي چون استرس شغلي و عدم دريافت پاداش كافي، براي مصرف مواد مخدر انگيزه پيدا مي‌كنند.

• محروميت‌هاي جنسي و اعتياد به مواد مخدر
سوژه‌ها و محرك‌هايي بسياري وجود دارند كه مدار مغز انسان را مي‌توانند تحريك كنند. يكي از موثرترين اين محرك‌ها ارضاي جنسي افراد است؛ در زماني كه يك فرد به هر دليل از برقراري رابطه جنسي محروم شود، يكي از جايگزين‌هاي آن مي‌تواند مواد مخدر باشد. ارضاي جنسي يكي از نزديك‌ترين محرك‌ها به لذت ناشي از مصرف مواد مخدر است. متاسفانه كم‌هزينه بودن مواد مخدر مي‌تواند در چنين شرايطي افراد را به خود جذب كند.

در دسترس و سهل‌الوصول بودن مواد مخدر يكي از دلايل شيوع آن بين ايراني‌ها است

 • كمبود روابط اجتماعي و اعتياد به مواد مخدر
رفتارها و ارتباطات اجتماعي نيز، يكي‌ديگر از محرك‌هايي است كه مدار پاداش مغز انسان را تحريك مي‌كند. اگر زمينه‌هاي اجتماعي براي وجودِ مكان‌هايي همچون پاتوق‌ها باشد، تعاملات اجتماعي سالم در قالب زمينه‌هاي ورزشي، دوستانه، خانوادگي و... شكل مي‌گيرد كه مي‌تواند نشاط‌ آور باشد. اما اگر اين مكان‌ها وجود نداشته باشد، باز هم يكي از در دسترس‌ترين راه‌ها براي رسيدن به رضايت و لذت، مصرف مواد مخدر است.

• خوبي‌هايي كه شادي دارد
افسردگي يكي از عوامل مستعدكننده براي مصرف مواد مخدر است، افسردگي مقابل نشاط قرار دارد و يكي از منافع انجام فعاليت‌هاي نشاط‌ آور، احساس تعلق به جمع و جامعه است. اين فعاليت‌ها در جوامع سنتي اشكال مخصوص به خود را داشته و در جوامع مدرن اين فعاليت‌ها را بايد در قالب NGO ها، جمع‌هاي دوستانه، پاتوق‌ها و فضاهاي گردهم‌آمدن جستجو كرد. احساسي كه در نتيجه اين فعاليت‌ها به افراد دست مي‌دهد، خود فاكتوري محافظت‌كننده براي مصرف مواد مخدر است. 

فعاليت‌هاي نشاط‌ آور، علاوه بر همبستگي، منجر به جلوگيري از انزوا و طردشدگي مي‌گردد. در مقابل و در نبود اين فعاليت‌ها، طرد و انزواي جمعي صورت مي‌گيرد. براي مثال محله يا گروه خاصي را در نظر بگيريد كه از فعاليت‌هاي لذت‌بخش محروم باشند، آن‌ها احساس مي‌كنند كه از جامعه حذف شده‌اند. در بسياري از محلات شهري ما نيز كه امكانات لازم براي نشاط اجتماعي فراهم نيست، احساس طردشدگي در افراد ايجاد مي‌گردد.

بنابراين به طور كلي، از جنبه زيستي، رواني و اجتماعي فعاليت‌هاي نشاط‌آور، چه به صورت فردي و چه به صورت جمعي، عاملي محافظت‌كننده از گرايش به مواد مخدر هستند، كه اگر نباشند عامل خطر خواهند بود.

• از نبود امكانات، تا نبودِ احساس رضايت
بسياري اعتقاد دارند كه جامعه ما از كمبود نشاط رنج مي‌برد. رتبه ايران در شادي نيز رتبه پايين در جهان است. به‌طور كلي، براي احساس شادي، امكانات يك موضوع و احساس رضايت موضوع ديگر است. چرا كه ديده شده بسياري از جوامع با وجود اين‌كه در شرايط فقر به‌سر مي‌برند، احساس نشاط مي‌كنند. همچنين ما بين آنچه كه يك جامعه دارد و آنچه كه گمان مي‌كند كه ندارد، تفاوت وجود دارد؛ اگر در يك جامعه احساس رضايتمندي پايين باشد و فرد به هر دليل به انتظاراتش نرسد، مي‌توان از كاهش شادي در آن جامعه سخن گفت.

بنابراين بخش مهم در احساسِ شادي يك جامعه، مسائل فرهنگي و تغييراتي است كه آن جامعه به سمت آن حركت مي‌كند. دراين‌باره شرايط ايران قابل توجه است؛ ايراني‌ها احساس مي‌كنند كه از آنچه‌ هستند پايين‌ترند. اين درحالي است كه كشور ما در مقايسه با ده سال گذشته خود، تغييراتي در جهت بهبود داشته، اما انتظارات جامعه ايراني باعث مي‌شود كه افراد از داشته‌هاي موجود لذت نبرند. مصرف مواد مخدر و افزايش آن نيز يكي از راه‌ها در پي اين نارضايتي است.

• وجوه ديگر اعتياد به مواد مخدر
در دسترس و سهل‌الوصول بودن مواد مخدر، روحيه ايراني و گرايش آن به حالت‌هايي مانند افسردگي، شكست‌هاي شغلي، مسائل خانوادگي و... از دلايل مهم ديگر شيوع مصرف مخدر در ميان ايراني‌ها هستند.

با وجود دلايل مختلف موثر بر روي مصرف مواد مخدر، بايد فرض را بر اين گذاشت كه از آن‌جايي كه نشاط اجتماعي بيشتر در ميان جوانان و نوجوانان اهميت مي‌يابد، درنتيجه كمبود آن منجر به گرايش به مواد مخدر مي‌گردد. يه طور طبيعي جوان بودن هرم جمعيتي ايران، شادي و مواد مخدر را در رابطه‌اي متقابل قرار خواهد داد.
منبع : fararu.com