وب‌سايت ديجياتو - محسن وفانزاد: در مطلب قبل  براي تان گفتيم كه خون از دو بخش مايع و غير مايع تشكيل شده. بخش غير مايع، خود به طور كلي محتوي 3 نوع سلول مختلف است. گلبول هاي قرمز، گلبول هاي سفيد و پلاكت ها.

خون چيست و چه در مورد آن مي دانيم؟ (1)

گلبول هاي قرمز به نوعي حاملين اكسيژن در سراسر بدن هستند و مولكول هاي آهن مستقر درون شان، اكسيژن را نگاه داشته و وقتي به مويرگ ها مي رسند، آن را آزاد مي كنند. از سوي ديگر، گلبول هاي سفيد سربازهاي محافظ سيستم ايمني هستند كه هر لحظه در سرتاسر بدن رژه مي روند و اگر مخربي را پيدا كنند، سريعا او را از بين خواهند برد.

پلاكت ها

اما پلاكت ها، سومين ساختاري محسوب مي شوند كه حضوري پر رنگ در خون دارند و اگر آن ها نبودند، شايد زخم ها به اين راحتي بسته نمي شدند. فاكتورهاي انعقاد خون، در كنار پلاكت ها به محل زخم رفته و فرآيند ايجاد لخته را صورت مي دهند. در هر ميكروليتر از خون در حدود 150 الي 400 هزار (به طور ميانگين 250 هزار) پلاكت وجود دارد.

پلاكت ها از سلول هاي بسيار بزرگي به نام مگاكاريوسيت درون مغز استخوان ساخته مي شوند. از مگاكاريوسيت ها تكه هاي ريزي جدا شده كه در نهايت پس از وارد شدن به خون، پلاكت نام مي گيرند. پلاكت ها هسته ندارند و در نتيجه تقسيم نمي شوند. اما در عوض، مگاكاريوسيت ها هر زمان كه لازم باشد، پلاكت هاي بيشتري مي سازند. به طور كلي، هر پلاكت حدود 10 روز در خون زنده مي ماند.

طي فرآيند لخته شدن يا هموستازي، فاكتورهاي شماره 7، 10، 5 و 13 به ترتيب نقش دارند.

---

پلاسما

پلاسما مايعي شفاف و زردرنگ است كه تقريبا 90 درصد آن از آب تشكيل شده و باقي آن مواردي حياتي براي بدن هستند كه در آب حل شده اند. اين ده درصد باقي مانده همراه با باقي اجزاي خون در سرتاسر بدن مي چرخند و هر كجا كه لازم باشد، وارد بافت مي شوند.

پروتئين ها بخش اعظمي از اين ده درصد را تشكيل مي دهند و مسئول بالانس كردن فشار خون هستند. فشار خون كه فشار هيدرواستاتيك نيز خوانده مي شود، توسط برخي مولكول هاي عظيم الجثه پروتئين كنترل مي شود. به سبب بزرگ بودن شان، آن ها را اغلب در مويرگ ها مشاهده نمي كنيم و اجتماعشان در رگ هاي اصلي و بزرگ بيشتر است و به سبب ماهيت ذاتي شان، پروتئين ها آب بسياري به سوي خود جلب مي كنند.

در هر دسي ليتر پلاسما حدود 6.5 الي 8 گرم پروتئين وجود دارد كه اصلي ترين آن آلبومين است و گلوبولين ها، گاماگلوبولين ها و پروتئين هاي انعقادي (به خصوص فيبرينوژن) مهم ترين آن ها محسوب مي شوند.

تمامي اين پروتئين ها و خاصيت آبدوستي شان سبب مي شود تا فشار خون كنترل شود و بسياري ديگر از جمله فيبرينوژن ها در بسته شدن زخم ها و كمك به پلاكت ها نقش موثر دارند. در حقيقت اگر اين پروتئين ها وجود نداشتند، انتقال ويتامين ها، هورمون ها و ديگر مواد مورد نياز سلول ها به اين راحتي صورت نمي پذيرفت. پروتئين ها همچنين بخشي از سيستم ايمني نيز محسوب مي شوند.

الكتروليت ها، دسته ديگري از مواد هستند كه به فراواني در پلاسما يافت مي شوند و عبارتند از:

    سديم (Na+)

    پتاسيم (K+)

    كلريد (Cl–)

    بيكربنات (HCO3–)

    كلسيم (Ca+2)

    منيزيم (Mg+2)

اگر اين 6 يون در پلاسما وجود نداشته باشد، انسان ثانيه اي نمي تواند به زندگي خود ادامه دهد. تقريبا در تمامي فعاليت هاي سلولي، يون هاي فوق نقش دارند و كمبودشان موجب مشكلات اساسي مي شود. كربوهيدرات ها، كلسترول، هورمون ها و ويتامين ها نيز ديگر موادي هستند كه در پلاسما حل مي شوند.

وقتي كه ناحيه اي شروع به لخته شدن كند، مايع پشت آن را سروم (با آن سرومي كه تزريق مي شود بسيار متفاوت است) مي گويند. وقتي از شخصي خون مي گيرند و آن را در لوله هاي تست مي گذارند، خون شروع به لخته شدن مي كند و ته نشين مي شود. آنچه در قسمت فوقاني لوله باقي مي ماند همان سروم است كه براي تشخيص مواد حل شده در پلاسما آن را مورد آزمايش قرار مي دهند.

---

گروه هاي خوني

به طور كلي، 4 نوع گروه خوني وجود دارد: AB ،B ،A و O. براساس آنتي ژن هاي موجود روي سطح گلبول قرمز، گروه خوني هر فردي مشخص مي شود. هر يك از اين گروه هاي خوني نيز البته به دو دسته + و – تقسيم مي شوند.

دو نوع آنتي ژن وجود دارد: A و B. اگر شما آنتي ژن A را داشته باشيد، گروه خوني شما A است و اگر آنتي ژن B را داشته باشيد، گروه خوني تان B است. زماني كه هر دو را داريد، نام آن به AB تغيير پيدا مي كند و وقتي هيچ كدام را نداشته باشيد، گروه خوني تان O است.

وقتي آنتي ژني روي يك گلبول قرمز وجود داشته باشد، بنابراين آنتي بادي مخالف آن نيز در پلاسما وجود دارد. براي مثال، گروه خوني A، آنتي بادي ضد گروه خوني B را دارد و بالعكس. گروه AB هيچ يك از آنتي بادي ها را ندارد و گروه O هر دو را دارد. آنتي بادي ها در زمان تولد وجود ندارند اما بعدها طي دوران نوزادي به وجود مي آيند و تا آخر عمر پابرجا مي مانند.

---

اهداي خون

هر ساله، به طور ميانگين، 12 تا 14 ميليون واحد خون در ايالات متحده آمريكا اهدا مي شود. يك اهدا كننده خون بايد حداقل 17 سال سن و 50 كيلوگرم وزن داشته و در سلامتي كامل باشد.

پيش از اهداي خون فرد اهداكننده بايد اطلاعات لازم را اعلام كند و مطمئن باشد كه هيچ بيماري خاصي ندارد، با اين حال، خون هاي دريافت شده تست مي شود و اگر سالم نباشند، به فرد ديگري داده نخواهد شد. فرآيند دريافت خون تقريبا ده دقيقه به طول مي انجامد و فرد اهدا كننده بايد در آن روز آب و مايعات بسياري بنوشد و از ورزش كردن امتناع كند.

در انسان سالم، هر دو ماه يك بار مي توان خون اهدا كرد. قطعا اهداي خون مي تواند در هر شرايطي مفيد واقع شود.

چندين تست مختلف روي خون ها صورت مي پذيرد تا سالم بودن شان تاييد شود. در اين تست ها، موارد زير مورد بررسي قرار مي گيرد:

 آنتي ژن سطحي هپاتيت B
  
 آنتي بادي كروي هپاتيت B
  
 آنتي بادي هپاتيت C
  
 آنتي بادي HIV-1 و HIV-2
  
 آنتي ژن HIV-1 p24
  
 آنتي بادي HTLV-1 و HTLV- 2
  
 سفليس

اگر هر يك از اين موارد مثبت باشد، خون دريافت شده به دور ريخته مي شود و بي استفاده باقي مي ماند. اين بيماري ها به سادگي از طريق خون انتقال يافته و مي تواند افراد بيشتري را مبتلا سازد. با اين حال، با توجه به كنترل بيشتر و بهتر روي پروسه انتقال خون، طي سال هاي اخير، انتقال بيماري از طريق خون دريافتي بسيار كاهش يافته است.

اگر تا به حال در مورد اهداي خون فكر نكرده ايد، حالا فرصتي است كه نيم نگاهي به آن داشته باشيد.