تزريق نطفه مرد به رحم زن نامحرم چه حكمي دارد؟ فرزندي كه از رحم اجاره‌اي زاده مي‌شود، مشروعيت دارد؟ اينها سئوالاتي هستند كه تأمل در آنها بسيار راهگشا مي نمايد.

ناباروري يكي از مشكلاتي است كه اين روزها بيش از سه ميليون زوج ايراني با آن دسته و پنجه نرم مي‌كنند و بنيان برخي از خانواده ها به همين علت با تهديد مواجه مي شود. اين در حالي است كه يكي از راه هاي درمان ناباروري استفاده از رحم اجاره اي است كه به دو صورت انجام مي شود.

در روش اول كه به آن لقاح مصنوعي مي گويند، نطفه مرد و تخمك زن خودش را در خارج از رحم بارور و به دليل عدم توانايي زن در بارداري، آن را به رحم زن ديگري تزريق مي كنند.

در روش دوم نطفه مرد را در رحم غير همسرش تزريق كرده و از تخمك زن ديگري استفاده مي كنند تا وي از اين طريق صاحب فرزند شود.

آنچه كه در روش هاي معمول پزشكي براي اهداء جنين يا گامت مورد استفاده قرار مي گيرد، همان روش اول لقاح مصنوعي است كه قانون آن در ۲۹ تيرماه سال ۱۳۸۲ طي 5 ماده در مجلس شوراي اسلامي به تصويب رسيد و در هشتم مرداد ۱۳۸۳ به تاييد شوراي نگهبان و آيين‌نامه آن در تاريخ ۱۹ اسفند ۱۳۸۳ به تصويب هيأت دولت رسيده و مجوز پرورش كودك حاصل از سلول مادر و پدر شرعي در رحم فرد ديگر، در قبال دريافت اجرت صادر شد.

پاره اي از استفتائات مراجع عظام تقليد در خصوص اين نوع از لقاح مصنوعي را در ادامه مي خوانيد:

آيت الله خامنه اي:

الف ـ آيا لقاح آزمايشگاهي در صورتي كه اسپرم و تخمك از زن و شوهر شرعي باشد، جايز است؟ ب ـ بر فرض جواز، آيا جايز است اين كار توسط پزشكان اجنبي صورت بگيرد؟ و آيا فرزندي كه از اين طريق به دنيا مي‏آيد ملحق به زن و شوهري است كه صاحب اسپرم و تخمك هستند؟ ج ـ بر فرض كه عمل مذكور في‌نفسه جايز نباشد، آيا موردي كه نجات زندگي زناشويي متوقف بر آن باشد، از حكم عدم جواز استثنا مي‏شود؟

ج: الف ـ عمل مذكور في‏ نفسه اشكال ندارد ولي واجب است از مقدمات حرام مانند لمس و نظر اجتناب شود. ب ـ كودكي كه از اين طريق متولد مي‏شود ملحق به زن و شوهري است كه صاحب اسپرم و تخمك هستند. ج ـ گفته شد كه عمل مذكور في‌نفسه جايز است.

آيت الله سيستاني:

پرسش: لقاح مصنوعي از زن و مرد شرعي و گذاردن آن در رحم زن ديگر براي باردار شدن چيست؟

پاسخ: في حد نفسه اشكال ندارد.

آيت الله سبحاني:

هرگاه اسپرم زوج با تخمك زوجه تلقيح شود اما پرورش جنين در رحم اجاره اى قرار گيرد، حكم فرزند چيست؟

فرزند ياد شده از آن زوج و زوجه است كه از اسپرم و تخمك آنها متولد شده است ولى نسبت به صاحب رحم اجاره اى احتياط شود يعنى اين فرزند احتياطاً نمى تواند با صاحب رحم و فرزندان او ازدواج كند. 

شوهرو همسر اسپرم و تخمك دارند ولى رحم قابليت نگهدارى جنين را ندارد ولذا اسپرم را با تخمك در بيرون تلقيح مى كند و در رحم اجنبيه (رحم اجاره اى) قرار مى دهند اگر اين كار با مقدمات حلال صورت گيرد جايز است؟ و آيا فرزند با اين سه نفر(صاحب اسپرم، صاحب تخمك، صاحب رحم) محرم است؟

در صورتى كه صاحب رحم اجاره اى شوهر نداشته باشد صاحب اسپرم وى را در مدت نگهدارى جنين عقد موقت كند و فرزندِ صاحب اسپرم و تخمك مى باشد و نسبت به صاحبِ رحم بايد احتياط كرد.

آيت الله مكارم شيرازي:

تلقيح اسپرم و تخمك زن و شوهر شرعى در خارج از بدن و جايگزينى آن در رحم همان زن چه حكمى دارد؟ آيا كودك حاصل حلال زاده است؟

اين كار ذاتاً اشكالى ندارد; ولى چون معمولاً مستلزم نظر و لمس حرام است، تنها در صورت ضرورت جايز مى باشد. (منظور از ضرورت اين است كه مثلاً اگر اين كار انجام نشود زندگى زناشويى آن مرد و زن مختل، و يا زن گرفتار بيمارى مى شود). و در هر حال فرزند مذكور حلال زاده است.

آيت الله صافي گلپايگاني:

چنانچه ملازم با حرام از قبيل لمس و نظر نباشد في نفسه مانعي ندارد.

اما روش ديگر براي بارورسازي زوج هاي نابارور تزريق اسپرم مرد به رحم زني غير از همسرش است كه در حكم شرعي اين مورد بين فقها اختلاف نظر وجود دارد. برخي از مراجع نقليد به طور صريح اين كار را مجاز ندانسته اند و برخي هم براي آن شروطي قائل شده اند كه در ادامه مشروح آن را مي خوانيد: 

آيت الله خامنه اي:

گاهي بعضي از زوج‏ها به علت عدم تخمك گذاري در زن كه وجود آن براي عمل لقاح ضروري است، مجبور به جدايي شده و يا به علت عدم امكان درمان بيماري و بچه‏دار نشدن، با مشكلات زناشويي و روحي مواجه مي‏شوند، آيا در اين صورت جايز است كه به روش علمي از تخمك‏گذاري زن ديگري براي انجام عمل لقاح با نطفه شوهر در خارج از رحم استفاده شود و سپس نطفه لقاح يافته به رحم آن زن منتقل گردد؟

گفته شد كه عمل مذكور في‌نفسه جايز است.

آيت الله سبحاني:

خانمى، تخمك براى بچه دار شدن ندارد، لذا اسپرم شوهرش را با تخمك زن ديگرى بارور مى كنند و در رحم اين خانم قرار مى دهند اگر اين كار با مقدمات حلال صورت گيرد جايز است؟

هرگاه زنى كه اسپرم شوهر با تخمك او تلقيح شده، زن شرعى او باشد و در اين صورت تخمك تلقيح شده را در رحم زن اول قرار دهند اشكال ندارد و فرزندى كه متولد مى شود براى زن صاحب رحم محرم خواهد بود چون فرزند شوهرش است و اما اگر آن زن زوجه شرعى نباشد چنين تلقيحى جايز نيست. 

 آيت الله سيستاني:

پرسش: آيا قرار دادن نطفه مرد اجنبي در رحم زن اجنبيه في نفسه جايز است ؟ آيا اين عمل شبيه به زنا نيست ؟

پاسخ: جايز نيست ولي حكم زنا را ندارد.

آيت الله مكارم شيرازي:

خانمى بر اثر تزريق آمپول، از مرد بيگانه‌اى حامله شده، (و به اصطلاح رحم خود را اجاره داده،) و پس از وضع حمل، فرزند را به صاحب نطفه مى‌دهد. حكم اين مسأله چيست؟ و فرزند ملحق به كيست؟ و از نظر ارث، چگونه است؟

جواب: تزريق نطفه مرد اجنبى به زن اجنبى حرام است. و بچّه‌اى كه از تركيب اين دو نطفه متولّد مى‌شود، حكم فرزند نامشروع دارد. ولى اگر نطفه مردى را با نطفه همسر شرعى‌اش در خارج رحم تركيب كنند، و در رحم زن ديگرى پرورش يابد، فرزند مشروع و متعلّق به صاحبان نطفه است. ولى اين كار جز در موارد ضرورت، اشكال دارد.