ايين هاي عجيب و غريب از گوشه كنار ايران

آيين هاي عجيب از گوشه و كنار ايران

مجموعه: فرهنگ زندگي

هر جامعه اي از مجموعه آداب و رسوم و فرهنگ خاص خود برخورداراست كه بخشي از آن آميخته با خرافات است. اين خرافات در آداب و مراسم ازدواج نمود بيشتري دارد. از نگاه جامعه شناختي آداب و رسوم ازدواج نشانه لايه هاي فرهنگي هر جامعه است.

از آنجا كه خاستگاه و ريشه اين مراسم در باورهاي اعتقادي هر جامعه است، طبيعي است در اين مراسم شاهد رفتاري باشيم كه ريشه در احساس و عاطفه انسان ها دارد كه به آن خرافه مي گويند. در خرافه، رويدادها و حوادثي كه با هم ارتباط منطقي ندارند، به يكديگر ربط داده يا علت و معلول يكديگر مي شوند.

در كشور ما نيز در كنار تنوع مراسم ازدواج، مجموعه اي از اعتقادات و رفتارهاي خرافي ديده مي شود كه البته امروزه با بالارفتن سطح دانش اجتماعي تا حدودي اين اعتقادات رنگ باخته يا از بين رفته است. اين رفتارها با وجود اين كه در برخي از قوميت ها و جوامع اجتماعي حمايت مي شود ولي در ميان اغلب مردم رفتاري غيرعقلاني و فاقد منطق و استدلال است.

به عنوان مثال در تهران قديم دختران با ردشدن از كمان پنبه زني، تكاندن سفره عقد بر سر خود، برداشتن از حناي سر عروس، سبزه گره زدن، خوردن نقل عروسي و... سعي در بازكردن بخت خود براي ازدواج داشته اند. همچنين برداشتن يك وسيله از منزل داماد در شب عروسي كه به منزله مسلط شدن عروس بر داماد است، از جمله اين اعمال خرافي است.

در اين گزارش سعي شده است مجموعه اي از اين اعمال را كه اكنون كاملا كمرنگ شده است، اشاره كنيم.

گردو شكستن
يكي از رسم هايي كه در گذشته در يزد مرسوم بوده و امروزه هم تا حدودي مرسوم است رسم گردو شكستن است كه در ظهر جمعه هر هفته انجام مي شود به اين شكل كه دختران دم بخت يك كيسه گردو يا بادام و يك عدد قفل را كه بسته اند همراه پيرزن يا زني كه نزدش قرآن مي خواندند برمي داشتند و به طرف مسجد جامع راه مي افتادند. وقتي به نزديكي مسجد مي رسيدند، مقداري قند، نبات يا شيريني را به عنوان هديه و كام شيريني به خادم مسجد مي دادند و خادم در ورودي مسجد را براي آنها باز مي كرد تا بتوانند مراسم گردو شكستن را انجام دهند.

اصل اين رسم اين گونه است كه دختران با بالارفتن از مناره مسجد در هر پله اي كه بالا مي رفتند، يك عدد گردو يا بادام زير پا مي گذاشتند و مي شكستند تا به بالاي مناره مي رسيدند و اگر گردو يا بادام زياد مي آمد، آن را به فال نيك مي گرفتند. اين رسم هنوز هم وجود دارد و در پله هاي مسجد جامع يزد، پوسته هاي گردو و بادام ديده مي شود.

بيرون كردن دختران
يكي از مراسم ازدواج در استان گيلان «نارنج زني» است. به اين صورت كه هنگام ازدواج، داماد نقل و سكه بر سر عروس مي پاشد، بعد نارنج يا پرتقالي به طرف او مي اندازد. آنگاه عروس و داماد دور چاه مي گردند. عروس سكه اي به نشانه خوشبختي در چاه مي اندازد و پس از آن درخت توتي در خانه مي نشانند. همچنين در گيلان دختران دم بخت را غروب چهارشنبه سوري با جارو مي زنند و از خانه بيرون مي اندازند به اين اميد كه تا سال بعد ازدواج كنند. البته اين در استان هاي ديگر نظير مازندران هم وجود دارد.

سبزه گره زدن
سبزه گره زدن همچنان امروزه در سراسر كشور انجام مي شود. گره زدن سبزه در روز سيزدهم فروردين از جمله رسومي است كه اغلب دختران دم بخت به آن پايبندند. قاعده آن به اين شكل است كه دختران در اين روز دو ساقه سبز را به شكل هفت به هم گره مي زنند و نيت مي كنند. مي گويند در هنگام گره زدن اگر گره باز يا پاره شود حاجت شان روا نمي شود.

آش ابودردا
در قديم برخي از شيرازي ها شب چهارشنبه سوري به سعديه رفته و د ر آب حوض ماهي آب تني مي كردند و با جام دعا و چهل كليد آب به سر مي ريختند. اين كار هم به خاطر سلامتي و هم به خاطر مهدگرمي انجام مي شد.

همچنين رسم است كه دختران دم بخت در اين شب براي بخت گشايي به زيارت حضرت احمد بن موسي شاهچراغ(ع) مي روند. فالگوش ايستادن در چهارشنبه سوري نيز نزد زنان شيرازي مرسوم است و زني كه بخواهد فالگوش بايستد چادر سر كرده، نيت مي كند و در گوشه اي در كوچه مي ايستد و بر اساس گفته عابران تفأل مي زند. اگر گفته را مطابق ميلش ديد، خود را به مراد رسيده مي داند.

رسم است بعضي از زنان براي برآورده شدن حاجت در زير منبر مسجد جامع شيراز حلوا درست مي كنند. از جمله مراسم ديگري كه شيرازي ها دارند پخت آشي است به نام «آش ابودردا»؛ بعضي معتقدند وسايل اوليه اين آش بايد حتما از راه گدايي تأمين شود. اين آش را هم به خاطر درمان بيماري و هم به خاطر بخت گشايي مي پزند.

در شب چهارشنبه سوري در شيراز رسم است دختران دم بخت ابريشم هفت رنگ به كمر بسته و صبح روز چهارشنبه كودك نابالغي را وامي دارند كه ابريشم را باز كند به اين نيت كه گره از بختشان باز شود.

باز رسم است در شيراز دخترهاي بخت بسته به محل معروفي به نام «خانه سيد ابوتراب» كه در داخل شهر در كوچه «شيشه گرها» واقع شده است مي روند و زير درخت كهنسالي كه در آن خانه وجود دارد حلوا مي پزند و بين فقرا تقسيم مي كنند و از صاحب آن خانه يعني سيد ابوتراب كه گويا سيد بزرگواري بوده و ۶۰۰ سال قبل از اين مي زيسته و صاحب كرامت بوده حاجت مي خواهند.

عبور از كمان پنبه زن
يكي از اعتقادات تهراني ها قديم در بخت گشايي دختر، اين بود كه وقتي پنبه زني را به خانه مي آوردند و مشغول كار مي شد، پس از مدتي كه كار مي كرد، با تمهيدي از او مي خواستند كه دست از كار بكشد و براي صرف چاي به داخل خانه آيد، در اين زمان به سرعت دختر دم بخت را مي آوردند و به طوري كه پنبه زن نبيند، دختر را از ميان كمان پنبه زني عبورش مي دادند و اعتقاد داشتند كه به زودي زه كمان هنگام كار پنبه زن پاره مي شود و به اين ترتيب بخت دخترشان هم بازمي گردد.

پلوي عروسي
دخترها، قيمه پلويي مي پختند و ته مانده پلوي عروسي را با آن قاطي مي كردند و به فقرا مي دادند كه بختشان باز شود. همچنين از حناي سر عروس به اندازه يك فندق برمي داشتند و با رنگ و حنا قاطي مي كردند و سر دختر خانه مانده مي بستند. مادران از حناي سر عروس در مراسم حنابندان، به اندازه اي كوچك برمي داشتند و با نيت آن كه دخترانشان عروس شوند بر سر آنها مي ماليدند.

از ديگر رسم هايي كه در تهران قديم باب بود اين كه دختر يا پيرزني از خويشان قفلي را مي بستند و سه، چهارراه دورتر از خانه پيرزن از مردي كه اسمش محمد يا علي بود، مي خواست با كليد قفل را باز كند. با بازشدن قفل در حاجت دختر مورد نظر براي ازدواج برآورده مي شد.

نون و پنير آورديم...
يك رسم معمولا در ميان تمام مناطق كشور هست كه هنگام بردن عروس از خانه پدري رايج است ياران داماد شيئي را از خانه عروس برمي دارند كه ممكن است ظرف، تابلو، گلدان يا هر چيز ديگر باشد. در ميان كردهاي خراسان شمالي رسم است كه قبل از بردن عروس معمولا پدر يا برادر دستمالي را كه در درون آن نان و پنير نهاده شده است بر كمر عروس مي بندد، مي گويند اين كار (نان و پنير به كمر عروس بستن) وظيفه پدرعروس است ولي اغلب اين كار را به پسر بچه اي محول مي كنند... براي بستن نان و پنير به كمر عروس چيزهايي از قبيل بردن خير و بركت به خانه داماد ذكر كرده اند. چون عروس تازه از راه رسيده و از سوراخ سمبه هاي خانه خبري ندارد پس بهتر است اولين غذاي داماد را از خانه خود همراه داشته باشد تا در ضمن تشكري هم از داماد به عمل آمده باشد.

علاوه بر موارد فوق، در مورد فلسفه نان و پنير به كمربستن مي توان به اين دو مورد اشاره كرد. نخست اين كه خانواده عروس از سر نداري و فقر دخترشان را شوهر نداده اند و دوم اين كه بيانگر اين مفهوم باشد عروس از خانه پدري با يك لقمه نان ساده و پنير راهي خانه داماد شده است و غرور و تكبر و زياده خواهي را از خود دور كند و زندگي را در كام خود و داماد تلخ نكند.

قبل از بيرون بردن عروس از خانه پدري بايد هديه اي به دايي داده شود تا اجازه خروج دهند. آنگاه عروس را بر اسب سوار مي كنند. در جلوي عروس، پسر بچه اي بر اسب سوار مي شود. آنان معتقدند با اين كار نخستين فرزند عروس و داماد، پسر مي شود سپس داماد با اسب به پيشواز عروس مي رود.

مردم دست زنان و شادي كنان، همراه با آواي سرنا، دهل و كف هاي ممتد به طرف خانه داماد حركت مي كنند. حالا عروس و داماد سوار بر دو اسب هستند. بالا بلندتر از همه پيش مي روند و مردم بر گردشان حلقه زده اند. معمولا قبل از رسيدن به خانه داماد در محلي وسيع و هموار عروس سوار بر اسب مي ماند.

داماد از اسب به زير مي آيد و سيب، انار و قندهايي كه در يك سيني چيده شده است در دست مي گيرد. داماد انار يا سيب اول را برمي دارد و در جيبش مي گذارد تا به عروس تقديم كند. همه مردم آنسوتر از عروس منتظر گرفتن سيب و انار و قندهاي عروسي اند. شوق جوانان براي گرفتن سيب و انارهاي عروسي تماشايي است. چون جوانان بر اين باورند؛ آنان كه انار را بگيرند زودتر داماد مي شوند.
منبع:aftabir.com