طب الرضا ع توصيه ناب تغذيه‌اي از امام رضا (ع)

20 توصيه ناب تغذيه‌اي از امام رضا (ع)

مجموعه: احاديث و سخنان بزرگان

20 توصيه ناب تغذيه‌اي از امام رضا (ع)
از نخستين كساني كه در زمينه علم پزشكي كتاب نوشته‌اند، امام علي بن موسي‌الرضا عليه‌السلام است. امام وقتي به سوي طوس مي‌آمدند، در نيشابور در مجلس مأمون با جماعتي از فلاسفه و پزشكان، چون يوحنابن‌ماسويه و جبرئيل‌بن‌يخشوع و ابن‌بهله‌هندي و ديگر كسان گرد آمدند و سخن از طب به ميان آمد. وقتي مأمون دراين‌باره از امام عليه‌السلام پرسش كرد،‌ حضرت فرمود: براي من به مرور زمان تجربياتي حاصل گشته كه آن را براي شما مي‌نويسم. حضرت عليه‌السلام،‌ كتابي را درباره امور پزشكي نوشت و براي او فرستاد و مأمون دستور داد تا آن را با آب طلا بنويسند؛ از اين رو به "رساله ذهبيه" موسوم گرديد.

در ادامه، قسمتي از سخنان گهربار حضرت امام رضا عليه‌السلام را در مورد رعايت نكات بهداشتي و حفظ سلامتي بدن آورده‌ايم. اميدواريم با توجه به توصيه‌هاي آن حضرت و بهره‌گيري از علوم جديد پزشكي، هميشه از بدني سالم و به دور از هرگونه بيماري برخوردار باشيد.

1. كسي كه نمي‌خواهد معده‌اش آزار و آسيب ببيند: موقع غذا خوردن آب ننوشد. كساني كه هنگام غذا خوردن آب مي‌نوشند،‌ دستگاه هاضمه را از ابتداي كارش،‌ از كار بازمي‌دارند. اين افراد به عارضه ضعف دستگاه گوارشي مبتلا خواهند شد؛‌ زيرا نوشيدن آب در اول غذا،‌ معده را از هم باز مي‌كند و عارضه گشادي معده مي‌آورد.

2. آنان كه مي‌خواهند از بيماري بواسير و رنج روده‌اي و درد قسمت پشت بدن در امان باشند:  هر شب ده دانه خرماي برشته‌شده را با روغن گاو بخورند.
3. كساني كه به ضعف حافظه دچارند: بهتر است همه‌روزه هفت مثقال كشمش سياه ناشتا بخورند و نيز سه تكه زنجبيل كه در عسل خوابانده‌اند (زنجبيل پرورده) با كمي خردل ضمن غذاي روزانه خود بخورند. براي تقويت نيروي فكري خوب است كه همه‌روزه سه دانه هليله با نبات كوبيده بخورند.

4. از افراط در خوردن تخم‌مرغ بپرهيزيد: زيرا اين افراط كبد را از عمل منظم بازمي‌دارد و در سر و معده بادهاي زيان‌بخشي به وجود مي‌آورد.

5. هر كس مي‌خواهد در فصل زمستان از بيماري سرماخوردگي در امان بماند: همه‌روزه سه قاشق عسل بخورد. آن دسته از عسل‌ها كه وقتي جلوي بيني مي‌گيريد، بوي تندش شما را به عطسه وا‌مي‌دارد يا عسلي كه آدم را دچار بي‌حالي و سستي مي‌كند و آن عسلي كه زبان آدم را مي‌سوزاند، عسل‌هاي خوبي نيستند.

6. براي جلوگيري از گرمازدگي در روزهاي تابستان : ضمن پرهيز از آفتاب خوردن، روزي يك عدد خيار فايده فراواني دارد.
7. كساني كه مي‌خواهند از سردرد و باد شكم در امان باشند: ماهي تازه بخورند. اين كار را هم در فصل زمستان و هم در تابستان انجام دهند؛ زيرا ماهي تازه براي پيشگيري از اين‌گونه دردها بسيار سودمند است.

8. آنان كه مي‌خواهند هميشه بانشاط باشند،‌ تا مي‌توانند از شام بكاهند و شب‌ها سبك‌بار به رختخواب بروند.
9. كساني كه نمي‌خواهند گوش‌هايشان سست و فرو آويخته باشد يا اين كه از افتادن و بزرگ شدن لوزه‌هاي خود بيمناك هستند: بهتر است هر وقت كه شيريني مي‌خورند، به دنبالش اندكي سركه غرغره كنند.

10. آنان كه از بادهاي دردناك و شديد در بدن خود مي‌ترسند:  هفته‌اي يك‌بار سير بخورند.
11. آنان كه به دندان خود علاقه‌مند هستند : قبل از خوردن شيريني، كمي نان بخورند؛ زيرا خرده‌هاي نان ميان دندان‌ها را پر مي‌كند و نمي‌گذارد مواد شيرين به آن‌ها آسيب برساند.

12. كساني كه از بوي بد دهان رنج مي‌برند : انجير مي‌تواند آن‌ها را از اين رنج نجات دهد. امام رضا عليه‌السلام در اين مورد فرموده‌اند: اَلتّينُ يَذهَبُ بِالبَخرِ؛ انجير بوي بد دهان را برطرف مي‌كند. (1) علاوه بر اين مي‌فرمايند: «يشّد الفم و العظم» انجير، دهان و استخوان را محكم مي‌كند. (2) و درخت انجير شبيه‌ترين گياه به گياهان بهشتي است. (3)

13. در بهار گوشت‌هاي چربي‌دار و ساير غذاهاي مخصوص زمستان را تبديل به غذاهاي سبك و معتدل و زودهضم كنيد، اين غذاها عبارت‌اند از: حبوبات، سبزي‌ها و ميوه‌ها. در ماه دوم بهار گوشت و چربي كم بخوريد و بيشتر از غذاهاي با طبع سرد استفاده كنيد، آب زياد بنوشيد و صبح‌ها استحمام كنيد و بانشاط به تلاش مشغول شويد.

14. بهترين غذاها در تابستان : ميوه، شير و سبزي‌ها و انواع نوشيدني‌هاي حلال (گياهي) هستند. حمام با آب سرد در صبح و عصر مفيد است،‌ به شرطي كه بلافاصله پس از كار يا پس از خوردن غذا نباشد. مصرف گوشت در اين فصل مناسب نيست چون سموم آن به واسطه عرق فراوان هم دفع نمي‌شود. مصرف انواع ترشي‌ها نيز براي دفع صفرا مفيد است.

15. در تابستان به دليل گرماي هوا چربي‌هاي بدن آب مي‌شوند؛ از اين رو : در پاييز نياز ضروري به ذخيره كردن مواد چربي كه مولد حرارت هستند،‌ پيدا مي‌شود و بايد با مصرف غذاهاي مناسب آن را ذخيره كنيد تا بدن خود را براي مقابله با سرماي زمستان مجهز كنيد. بدن به انواع غذاهاي اصلي و ميوه‌هايي مانند انگور و انار نياز دارد. همچنين استفاده از نوشيدني‌هايي كه از آن‌ها تهيه مي‌كنند،‌ مفيد است. به طور كلي مصرف ميوه‌هاي ترش قبل از غذا و ميوه‌هاي شيرين بعد از غذا مفيد است.

16. در زمستان بايد غذاهاي پر انرژي مصرف كرد. ماليدن روغن و ماساژ استخوان‌ها در حال استراحت با روغن‌هاي شب بو،‌ زيتون و گل سرخ به تقويت و استحكام آن‌ها كمك مي‌كند. مصرف سير نيز هفته‌اي يك بار مفيد است و موجب تحريك جنسي مي‌شود. مصرف خرما گاهي با شير و تخم‌مرغ مناسب است و از سستي اواخر و نيمه دوم زمستان و اوايل بهار جلوگيري مي‌كند.

17. آنان كه مي‌خواهند غذايشان زود هضم شود و دستگاه هاضمه‌شان كار خود را به آساني انجام دهد، هر وقت كه مي‌خواهند با شكم سير به رختخواب بروند، به پهلوي راست بخوابند و پس از مدتي به پهلوي چپ بغلتند تا به خواب راحت فرو روند.

18. توصيه امام رضا عليه‌السلام به عنوان يك روش اصولي براي كنترل وزن : كاستن از حجم غذاي شام و نه ترك كامل آن است. آن حضرت مي‌فرمايد: كسي كه مي‌خواهد سالم و بدني سبك و كم گوشت داشته باشد از شامش بكاهد. (4)

19. امام رضا (ع) براي ماه آب كه تقريباً مطابق شهريور است در طب‌الرضا مي‌فرمايند: آب سي و يك روز است، بادهاي سموم در اين ماه شديد مي‌شود. هنگام شب زكام به هيجان مي‌آيد باد شمال وزيدن مي‌گيرد در اين ماه مزاج به تريد و چيزهاي مرطوب خوردن صالح و سالم مي‌گردد. (5) همان طور كه اشاره شد امام رضا (ع) احتمال ابتلا به زكام در اين ايام را دور از انتظار ندانسته‌اند. بنابراين يكي از ناراحتي‌هاي پاياني فصل تابستان ممكن است ابتلا به زكام باشد. امام رضا (ع) در بياني ديگر براي پيشگيري از اين بيماري مي‌فرمايند: مَن أرادَ دَفَعَ الزُّكامِ فِي الشِّتاءِ أجمَعَ، فَليَأكُل كُلَّ يَومٍ ثَلاثَ لُقَمِ شَهدٍ؛ هر كس مي‌خواهد در همه زمستان از زكام ايمن بماند، هر روز، سه لقمه عسل با موم آن بخورد. (6)

20. امام رضا (ع) براي ماه آب همچنين خوردن ماست را نافع دانسته‌اند و در ادامه فرموده‌اند: هر كس مايل به خوردن ماست است و نيز مي‌خواهد كه زياني به او نرسد آن را با زنيان مصرف كند. (7)

----------------------------------------
پانوشت‌ها:
1. اصول كافي- جلد 6- ص 358
2. محاسن ج 2 ص 554 - مكارم الاخلاق- ص 198
3. مكارم الاخلاق: ج 376 ح 1251
4. طب‌الرضا/ص 270 و 271
5. طب‌الرضا – طب و بهداشت از امام رضا (ع) ص 53
6. بحار الأنوار، جلد 62، صفحه 324
7. الكافي 6 ر 328
منابع:
yjc.ir
qudsonline.ir
tebyan.net