وب‌سايت 118 سفر: مجموعه جهاني تخت سليمان با آثاري پررمز و راز داراي عجايب سحرآميزي از زادگاه زرتشت بوده كه بازديد از آن پنج دوره تاريخ تمدن بشري و ايراني را به علاقمندان معرفي مي‌كند.

اين مجموعه تاريخي كم نظير و آثار باستاني آن يكي از مهم‌ترين و مشهورترين مراكز تاريخ و تمدن كشور ايران است، اين آثار تاريخي كه در كوهستان‌هاي غرب كشور و در محل بسيار مصفا و خوش آب و هواي تكاب قرار گرفته، در زمان‌هاي قديم داراي موقعيت سوق الجيشي حساس بوده است.

بقاياي مجموعه بر روي جبهه اي از سنگ در ۴۸ كيلومتري شمال شرق تكاب قرار گرفته و در ميان انبوهي از آثار طبيعي و مصنوعي مانند درياچه‌ها، آبگرم‌ها، قبور كهنسال و ابنيه تاريخي ديگر احاطه شده است.


بعد از به ثبت رسيدن مجموعه ساساني تخت سليمان تكاب به عنوان چهارمين اثر ايراني در فهرست آثار جهاني از سوي سازمان يونسكو تلاش‌هايي براي آشكار شدن رازهاي سر به مهر اين مجموعه آغاز شده كه هنوز هم بي وقفه ادامه دارد.

تخت سليمان يا شهر گنجك در يك دره سرسبز در بلندي سه هزار متري، سرشار از جاذبه‌هاي كم نظير طبيعي- تاريخي واقع شده، اين ناحيه همان شهر مشهوري است كه بنا به نوشته‌هاي كهن، زادگاه زرتشت بوده و در نوشته‌هاي پهلوي به نام "گنجك" خوانده شده است.

تخت سيلمان زادگاه پايگاه 5 دوره تمدن بشري


گيتا نويسان عرب آن را "شيز" گفته‌اند، گذشته نگاران رومي و يوناني "گزكا" نوشته‌اند و حمدالله مستوفي آن را به زبان مغولان "ستوريق" خوانده است كه امروزه تمام اين آثار را تخت سليمان مي‌نامند، تخت سليمان در زمان‌هاي پيش از تاريخ و دوران هخامنشي و اشكاني و ساساني معبر شاهراه‌هاي عمده بود كه از طرف همدان به طرف ارمنستان و آسياي صغير رفته و از لحاظ لشكركشي نيز اهميت فوق العاده اي داشته و اين مكان محل تلاقي و برخورد اقوام مختلف بوده است.

تخت سليمان امروزي باقيمانده قلعه و آثار بزرگ و عمارات مخصوص براي سكونت موبدان بوده است كه در زمان اشكانيان و ساسانيان در نهايت آبادي و اوج قدرت قرار داشته و در نتيجه حمله روميان و تاخت و تاز اقوام عرب و مغول ويران شده و آثار تمدن آن از بين رفته است.

تخت سليمان بزرگ‌ترين مركز آموزشي، مذهبي، اجتماعي و عبادتگاه ايرانيان در قبل از اسلام به شمار مي‌رفت اما در سال ۶۲۴ ميلادي و در حمله هراكليوس، امپراتور روميان به ايران تخريب شد. آبا قاخان برادر زاده هلاكو خان كه به دين اسلام گرويده بود بر روي ويرانه‌هاي تخت سليمان مسجدي بنا كرد كه آن نيز بعدها ويران شد و تنها كاشي‌هايي با نقوش و خط برجسته از آن به جا مانده است كه در حال حاضر موزه رضا عباسي نگهداري مي‌شود.

اين شهر باستاني در ادوار مختلف محل سكونت اقوامي مانند، مادها، هخامنشيان، اشكانيان، ساسانيان و مغولان بوده و در هر يك از دوران‌هاي فوق، اين محل در اوج قدرت و تمدن زمان مربوط به خود بوده است، اما اكنون نشاني از اين شهر در آذربايجان ديده نمي‌شود.

در خصوص اين اثر پررمز و راز تاريخي كه داراي مجموعه اي از آثار بي نظير تاريخي است باورها و اعتقادات زيادي بين مردم دست و به دست ايجاد و نقل مي‌شود يكي از مشهورترين اين باورها در خصوص كوه زندان است.

در سه كيلومتري غرب تخت سليمان، كوه مخروطي ميان تهي وجود دارد كه هزاران سال پيش، بر اثر وقوع آتش فشان به وجود آمده، اهالي محل اين كوه زيبا را زندان سليمان يا زندان ديو مي‌شناسند و معتقدند كه حضرت سليمان ديوهايي را كه از فرمانش سرپيچي مي‌كردند در اين كوه زنداني مي‌كرده است.

كوه زندان سليمان جاذبه اي اسرار آميز


در طوقه اين مخروط بقاياي معبد مقدسي مربوط به هزاره اول قبل از ميلاد وجود دارد كه در دهه چهل توسط هيئت باستان شناسي آلماني مورد كاوش و مطالعه قرار گرفته است، بعد از رونق آتشكده آذر گشنسب دوره ساساني تا مدتي از كوه زندان سليمان و تعدادي از واحدهاي معماري آن به عنوان قلعه نگهباني استفاده مي‌شده است.

برخي از باستان شناسان و كاوش گران اماكن تاريخي معتقدند اين كوه اصلاً سابقه آتش نشاني نداشته است بلكه در ابتداد درياچه اي شبيه دريا چه تخت سليمان بوده كه بعدها آب آن خشك شده است و به صورت فعلي درآمده است.

همچنين در ارتفاع ۶۵ متري اين كوه ديواري مانند كمربند پس از حفاري مشاهده شده است كه طول آن در حدود ۸۰۰ متر است، در همين ارتفاع آثار و بقاياي ساختماني كه همگي از سنگ ساخته شده با پله‌هاي عريض سنگي بسيار جالب توجه است.

نكته قابل توجه در مورد كوه زندان سليمان وجود گاز و چشمه‌هاي گاز دار داخل اين گودال است كه هنوز هم ديواره‌هاي فرونشسته يك چشمه گاز دار در كف حفره زندان فعاليت دارد كه همين پديده موجب جذب شمار زيادي از گردشگران داخلي و خارجي براي صعود به دهانه اين كوه شده است.

كوه زندان سليمان در كنار مجموعه تاريخي تاريخي و باستاني تخت سليمان از مهم‌ترين جاذبه‌هاي گردشگري استان آذربايجان غربي محسوب مي‌شود و در اولويت اول گردشگران منطقه شمالغرب كشور قرار دارد به طوري كه بازديد از اين كوه نه تنها موجب حيرت گردشگران داخلي و خارجي مي‌شود بلكه تماشاي آن و ديدن شگفتي‌هاي داخل اين كوه ميان تهي از روي دهانه خطرناك و بسيار مهيج و جالب است.

درياچه سحر آميز با جزيره شناور كه در تمام فصول سال سرسبز است


در فاصله ۲۰ كيلومتري تخت سليمان نيز يك درياچه سحرآميز قرار گرفته كه يك جزيره بر روي آن شناور است، قطر درياچه ۸۰ متر و قطر جزيره شناور روي آن ۶۰ متر است كه وزش باد، هر روز دو بار اين جزيره را از اين سو به آن سو جابجا مي‌كند.

چمن متحرك يا "چملي گول" يكي از بي نظيرترين پديده‌هاي ايران و حتي جهان است كه در دل طبيعت و در كنار مجموعه جهاني تخت سليمان تكاب جا خوش كرده و هنوز رازي سر به مهر به شمار مي‌رود، "چملي گول" در زبان محلي اين منطقه يعني "جزيره اي از چمن بر روي بركه"، چمن متحرك چملي، قطعه بزرگي از ني‌هايي است كه از به هم چسبيدن ريشه آن‌ها بدون ارتباط با زمين بر روي آب شناور مانده، تشكيل شده است.

اين چمن به صورت جزيره اي متحرك با مساحت بيش از ۱۰۰ مترمربع بر روي بركه اي كوچك خودنمايي مي‌كند كه با وزش باد و جريان هوا و يا تكان خاصي به جهات مختلف تغيير مسير داده و حركت مي‌كند و همين امر موجب منحصر به فرد شدن اين جاذبه طبيعي شده است.

چمن به صورت معلق و شناور در وسط اين بركه قرار گرفته و داراي پوشش گياهي كاملاً مطلوب و مناسب است و حتي در فصل زمستان و سرماي هوا نيز چمن آن سبزي خود را از دست نمي‌دهد، از علت حركت و شناور بودن اين چمن شگفت انگيز اطلاعي دقيق در دست نيست اما برخي كارشناسان علت آن را منطبق و متناسب با حركت وضعي زمين و عده‌اي ديگر ناشي از عوامل طبيعي و وزش باد مي‌دانند.

اهالي منطقه تخت سليمان معتقدند كه در كف اين درياچه شهري پر از طلا وجود دارد و حضرت سليمان گنج‌هايش را آنجا پنهان كرده است، بر اساس باور اين افسانه تاكنون افراد زيادي قصد داشتند به كف درياچه بروند اما هيچ وقت بازنگشتند همچنين چندين غواص باستاشناس نيز سعي كرده‌اند كه تا به كف اين درياچه برسند اما به علت عمق بيش از ۷۵ متري درياچه و ته نشين شدن رسوبات معدني هنگامي كه غواص پايين مي‌رود، رسوبات كف بالا مي‌آيند و فضا را تاريك مي‌كنند در نتيجه به علت تاريك شدن امكان نفوذ به كف درياچه ممكن است.

درياچه تخت سليمان با جود زمستانهاي سرد منطقه تكاب دمايش همواره ثابت است و در تابستان و زمستان ۲۱ درجه سانتيگراد است. از اين درياچه چندين نهرآب سرازير مي‌شود كه به طور ميانگين ثانيه‌اي ۹۰ ليترمي شود. آب اين درياچه از سفره‌هاي آب زير زميني كه در كف درياچه وجود دارد تأمين مي‌شود.

آتشكده آذرگشسب بزرگ‌ترين مركز آموزشي، مذهبي، اجتماعي و عبادتگاه ايرانيان در قبل از اسلام


قلعه تاريخي تخت سليمان بازمانده از دوره ساسانيان با بخش‌هاي مختلفي همچون آتشكده آذر گشسب به عنوان يكي از مهم‌ترين آتشكده‌هاي دوره ساساني، آتشكده شاهي و جنگ آوران، ايوان خسرو، معبد آناهيتا، آتشگاه‌هاي كوچك و دروازه‌ها و ديوارهاي مستحكمش از بناهاي مهم تاريخي جهان به شمار مي‌رود.

اين محوطه تاريخي يادگاري از دوران ساساني است، آن زمان كه سه آتشكده بسيار مهم در ايران وجود داشت و اكنون تنها آثاري از آتشكده آذر گشسب به جاي مانده و با نام تخت سليمان خوانده مي‌شود. اين آتشكده از نظر مسائل اعتقادي، باورهاي ديني و نقشي كه در حيات سياسي و اجتماعي دوران ساسانيان داشت از اهميت بسياري برخوردار بود و نماد اقتدار حكومت ساسانيان محسوب مي‌شد. اين آتشكده در سال ۶۲۴ ميلادي به وسيله هراكليوس ويران شد و بعدها به طور كامل متروك و بدون هيچ كاربري رها شد، آتشكده آذرگشسب مجموعه‌اي است مشتمل بر يك سالن مركزي مربع شكل با چهار جرز قطور آجري كه گنبد بزرگ آجري آن‌را پوشانده است.

مجاور اين مجموعه در بخش غربي مجموعه ديگري است كه از يك آتشكده صليبي شكل با ابعاد كوچك‌تر و دو تالار ستون‌دار با ستون‌هاي مدور چهارگوش و تعداد اتاق‌ها و فضاهاي جانبي تشكيل يافته است.

آذرگشسب به معناي آتش اسب نر است، بر پايهٔ افسانه‌هاي ايراني اين آتشگاه بدين علت اين طور ناميده شده است كه كيخسرو بهنگام گشودن بهمن دژ در نيمروز با تيرگي شبانه كه ديوان با جادوي خود پديد آورده بودند روبرو شد. آنگاه آتشي بر يال اسب وي فرود آمد و جهان را ديگر باره روشن كرد و كيخسرو پس از پيروزي و گشودن بهمن دژ، به پاس اين ياوري اهورايي، آتش فرود آمده را آنجا بنشاند و آن آتش و جايگاه به نام آتش اسب نر (گشسب يا گشنسب) ناميده شد.

متاسفانه با وجود اين ويژگي‌هاي منحصر به فرد اين اثر تاريخي با مشكلات و كمبودهاي زيادي از جمله نبود راه‌هاي دسترسي مناسب، كمبود امكانات رفاهي و محدوديت اعتبار مرمت و بازسازي مواجه است مشكلاتي كه در صورت بي توجهي مسئولان اين شاهكار تاريخي را دچار آسيب جدي خواهد كرد.

تخت سليمان تنها اثر تاريخي كشور كه تمام ويژگي‌هاي ثبت يونسكو را داراست


معاون ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري آذربايجان غربي نيز با بيان اينكه مجموعه جهاني تخت سليمان تكاب تنها اثر تاريخي ثبت شده جهاني كشور است كه تمام ويژگي‌هاي ثبت در يونسكو را داراست، گفت: بسياري از آثار ثبت شده در يونسكو داراي يك يا دو شاخصه تاريخي مهم براي ثبت جهاني بودند اين در حالي است كه مجموعه تخت سليمان پنج شاخص و ويژگي از شش ويژگي مورد مطرح در يونسكو را دارا بود كه نشان از تمدن و تاريخ كهن اين مجموعه است.

حسن فتحي در گفتگو با خبرنگار مهر با اعلام اينكه مرمت اين اثر تاريخي امسال در حال اجراست، افزود: تجهيز و راه اندازي موزه پايگاه تاريخي مجموعه جهاني تخت سليمان، عمليات حفاظت از آثار مجموعه، مرمت و بازسازي برج‌هاي محيطي و معرفي مجموعه در سطح ملي و بين المللي از طريق چاپ عكس، بروشور، چاپ كتاب و كارت پستال انجام مي‌شود.

وي ادامه داد: رفع مسائل و مشكلات پيش روي اين طرح در دستور كار اين اداره كل قرار دارد و براي بهبود راه‌هاي دسترسي مقرر شده طي هفته آتي طرح آسفالت جاده دسترسي اين اثر جهاني آغاز شود كه اميدواريم گامي در جهت افزايش جذب ميزان گردشگران داخلي و خارجي و رضايتمندي آن‌ها باشد.

براي رسيدن به مجموعه جهاني تخت سليمان اسراز آميز مسيرهاي متعددي از جمله دندي- زنجان – تكاب – تخت سليمان، اروميه – شاهين دژ- تكاب، جاده بيجار وجود دارد مسيرهايي كه در فصل تابستان چشم انتظار گردشگران و ميهمانان داخلي و خارجي است.