آثار اعتقاد به معاد

آثار اعتقاد به معاد

مجموعه: متفرقه ديني

 معاد به معناى بازگشتن و بازگشت است و يكى از اصول دين اسلام به شمار مى رود

اين جهان، مزرعه آخرت است و انسان، ثمره تلاش خود را به طور كامل در جهان آخرت برداشت مى كند و نتيجه زحمت ها، خدمت ها و عبادت هاى تمام سال هاى عمر خود را مى بيند و خشنودى خدا و بهشت به او بخشيده مى شود.

«معاد» به معناى بازگشتن و بازگشت است و يكى از اصول دين مقدس اسلام به شمار مى رود.

انسان بعد از مرگ، زنده مى شود و در واقع بعد از مدتى، از اين جهان مسافرت كرده و به جهانى ديگر مى شتابد. اين برگشتن را در اصطلاح «معاد» مى گويند. تمام انسان ها در جهان آخرت حاضر مى شوند، تا به اعمال آنها رسيدگى شود.

انسان آن چه را در اين جهان كاشته است در قيامت برداشت مى كند. نعمت هاى جهان آخرت نصيب كسانى خواهد شد كه از نعمت هاى اين جهان به درستى استفاده نمايند و از ياد خدا و اطاعت او غفلت نكنند.

خداوند مهربان مى فرمايد: هر نفسى طعم مرگ را مى چشد و آن گاه به سوى ما بازگشت داده مى شويد ...[عنكبوت، آيه 57]

چون آفرينش انسان و جهان بى هدف و بيهوده نيست تا به بيهودگى و نيستى پايان پذيرد، از طرفى انسان موجودى جاودانه و هميشگى است كه از اين جهان به دنياى باقى و آخرت مى رود و در آن جا به كارهاى خوب و بد او رسيدگى مى شود. [ر.ك: محسن قرائتى، معاد; شهيد عبدالحسين دستغيب، معاد]

قرآن كريم، توجه ويژه اى نيز به «معاد» دارد تا آن جا كه در بيش از 1500 آيه درباره معاد سخن گفته است و همواره به مناسبت هاى مختلف، اين اصل از اصول دين را به انسان ها تذكر مى دهد كه مبادا آن را فراموش كنند; آياتى مثل: 41 ابراهيم; 12 روم; 7 حج; 25 حجر; 1 27 قيامت و ... درباره «معاد» و روز قيامت بحث مى كند.

آثار اعتقاد به معاد

اگر اعتقاد به «معاد» انسان را از انحراف و گناه باز مى دارد; پس چرا در جوامع مذهبى اين همه انحراف ديده مى شود؟

بى ترديد اعتقاد به معاد، انسان را از گناه باز مى دارد. خداوند فراموشى معاد و روز حساب را از عوامل گمراهى مى داند. (... اِنَّ الَّذينَ يَضِلّونَ عَن سَبيلِ اللّهِ لَهُم عَذابٌ شَديدٌ بِما نَسوا يَومَ الحِساب) [ص، آيه 26]; ... در حقيقت كسانى كه از راه خدا گمراه مى شوند چون روز حساب را از ياد برده اند عذاب سختى دارند.

جامعه اى كه تنها علم و آگاهى به معاد داشته باشد، ولى آن را باور نكرده و به مرحله يقين نرسيده باشد، از انحراف، ستم و تعدّى مصون نخواهد بود. هنگامى كه انسان به چيزى يقين پيدا كرد و باور نمود، ديگر آن را فراموش نمى كند و يقين به معاد است كه از انحرافات جلوگيرى مى كند.

داشتن عنوان مذهبى به تنهايى دليل نمى شود كه در جامعه انحرافى نباشد. در جامعه اى كه اكثر مردم معاد را باور كنند، انحرافات كاهش مى يابد. نمونه آن ماه رمضان در جوامع اسلامى است، چون در اين ماه مردم بيش از ماه هاى ديگر به ياد معاد هستند، ميزان بزهكارهاى اجتماعى كاهش مى يابد.

تأثير معاد در رهبرى و كنترل غرايز
اعتقاد به معاد و كيفرهاى الهى، غرايز را مهار كرده و انسان را به گونه اى تربيت مى كند كه در اتاق خلوت، در برابر زن جوان و زيبا كه او را به گناه دعوت مى كند، سرسختانه مقاومت كرده و زن متجاوز را، پند و اندرز مى دهد و مى گويد: به خدا پناه مى برم: (وَ رَ وَدَتْهُ الَّتِى هُوَ فِى بَيْتِهَا عَن نَّفْسِهِى وَ غَلَّقَتِ الاْبْوَ بَ وَ قَالَتْ هَيْتَ لَكَ قَالَ مَعَاذَ اللَّهِ إِنَّهُو رَبِّى أَحْسَنَ مَثْوَاىَ إِنَّهُو لاَ يُفْلِحُ الظَّالِمُونَ) [يوسف، آيه 23]; و آن [بانو] كه وى [يوسف] در خانه اش بود خواست از او كام گيرد و درها را [پياپى] چفت كرد و گفت: بيا كه از آنِ توام. [يوسف] گفت: پناه بر خدا، او آقاى من است. به من جاى نيكو داده است. قطعاً ستمكاران رستگار نمى شوند.

هنگام سركشى هر يك از غرايز حيوانى، جز ترس از انتقام الهى و دوزخ، چيزى نمى تواند آتش خشم و غرايز انسان ها را خاموش سازد. قرآن بى اعتنايى و بى رحمى در برابر يتيمان و مستمندان را از صفات كسانى مى داند كه به قيامت اعتقاد ندارند و اين، گوياى آن است كه «انسان معتقد به معاد» اين گونه نيست: (أَرَءَيْتَ الَّذِى يُكَذِّبُ بِالدِّين * فَذَلِكَ الَّذِى يَدُعُّ الْيَتِيم * وَ لاَ يَحُضُّ عَلَى طَعَامِ الْمِسْكِينِ) [ماعون، آيه 1 3]; آيا ديدى كسى را كه روز جزا را انكار مى كند؟ او همان كسى است كه [با كمال بى رحمى] يتيم را به سختى مى راند و افراد را به اطعام بينوايان ترغيب نمى كند. بارها پيامبر (صلي الله و عليه و آله) براى ترس مردم از گناه و دورى از اطاعت هواى نفس و غرايز حيوانى، آنان را از عذاب روز قيامت مى ترسانيد. حتّى ترس خود را از عذاب الهى در روز قيامت به مردم بيان مى كرد و مى فرمود: (إِنِّى أَخَافُ إِنْ عَصَيْتُ رَبِّى عَذَابَ يَوْم عَظِيم) [يونس، آيه 15]; من اگر پروردگارم را نافرمانى كنم، از مجازات روز بزرگ [قيامت] مى ترسم.

(وَ إِن تَوَلَّوْاْ فَإِنِّى أَخَافُ عَلَيْكُمْ عَذَابَ يَوْم كَبِير) [هود، آيه 3.]; و اگر از [اين فرمان خدا] روى گردان شويد; من بر شما، از عذاب روز بزرگ، بيمناك هستم.

(أَن لاَّ تَعْبُدُواْ إِلاَّ اللَّهَ إِنِّى أَخَافُ عَلَيْكُمْ عَذَابَ يَوْم أَلِيم) [همان، آيه 26.]; جز «اللّه» را نپرستيد، زيرا به شما از عذاب روز دردناكى مى ترسم!

معاد و حيات در سوره يس
در آيات 33 الي 35 قلب قرآن؛ سوره يس، خداوند به نكات كليدي اشاره مي فرمايد و مواردي در باب بازگشت و قيامت بيان مي شود كه همان بحث معاد و بازگشت است: «وَ آيَةٌ لَّهُمُ الأَرْضُ الْمَيْتَةُ أَحْيَيْنَاهَا وَأَخْرَجْنَا مِنْهَا حَبّاً فَمِنْهُ يَأْكُلُونَ * وَ جَعَلْنَا فِيهَا جَنَّاتٍ مِن نَّخِيلٍ وَ أَعْنَابٍ وَ فَجَّرْنَا فِيهَا مِنَ الْعُيُونِ * لِيَأْكُلُوا مِن ثَمَرِهِ وَ مَا عَمِلَتْهُ أَيْدِيهِمْ أَفَلاَ يَشْكُرُونَ» (يس 33- 35)

از نشانه هاى خدا براى خداشناسان، زنده كردن زمين مرده است كه از آن دانه را بيرون مى آورد و خوراك جنبندگان را فراهم مى آورد، بوستان هاى خرما و انگور و جوي هاى روان پديد مى آورد تا از ميوه هاى طبيعى و نتيجه آن سركه و شيره و ساير خوراكي هاى حلال است، بهره ببرند و آفريدگار خود و آن نعمت ها را بستايند و سپاسگزار باشند.

آيات مورد بحث نشانه هايى از توحيد و معاد را توأمان بيان مى كند تا وسيله اي باشد براى بيدارى منكران و ايمان به مبدا و معاد. زمين هاى مرده براى آنها نشانه آشكارى است (از مبداء و معاد) ما آن را زنده كرديم، و دانه هائى از آن خارج ساختيم و آنها از آن تغذيه مى كنند.

مساله حيات و زندگى از مهمترين دلائل توحيد است كه فوق العاده مرموز و پيچيده و شگفت انگيز كه عقل همه دانشمندان را به حيرت افكنده است. هنوز كسى به درستى نمى داند تحت تاثير چه عواملى در روز نخست موجودات بي جان تبديل به سلولهاى زنده شده است؟

هنوز كسى نمى داند كه بذرهاى گياهان و طبقات مختلف آن دقيقا چگونه ساخته شده است؟ و چه قوانين مرموزى بر آن حاكم است كه به هنگام فراهم شدن شرائط مساعد به حركت در مى آيد و رشد و نمو را آغاز مى كند، و ذرات زمين مرده را جذب وجود خود مى نمايد، و از اين طريق موجودات مرده را تبديل به بافت هاى موجود زنده مي كند، تا هر روز جلوه تازه اى از حيات را نشان دهد.

مساله حيات در جهان گياهان و حيوانات و زنده شدن زمين هاى مرده از يك سو دليلي است بر اينكه علم و دانش عظيمى در آفرينش اين جهان به كار رفته، و از سوى ديگر نشانه اى آشكار از رستاخيز است .

آيه مذكور اين نكته را بيان مى كند كه بيشترين و نيز بهترين تغذيه انسان از مواد گياهى است آنچنان كه گوئى تمام غذاى انسان را تشكيل مى دهد! (تفسير نمونه)

در اين آيات دلائلي بر وجود معاد ذكر مي شود كه عبارتند از:
1- هر دانه و گياهى كه از زمين مى رويد، همچون مرده اى است كه در قيامت از گور بر مى خيزد.

2- براى اثبات حقّانيّت سخن خود به نمونه ها استدلال كنيم.

3- بهترين دليل براى عموم مردم، آن است كه دائمى، عمومى، غير قابل انكار، ساده و همه جايى باشد.

4- بهترين راه ايمان به معاد، دقّت در آفريده هاست.

5- بخش عمده اى از غذاى انسان را دانه هاى گياهى تشكيل مى دهد كه دقّت در آنها راهى براى خداشناسى است. (تفسير نور)

منابع:

صفير هدايت، حجت الاسلام ضياء آبادي

سايت حوزه
تبيان