هفته نامه سلامت - دكتر سامرند سليمي*: اين روزها درباره انرژي مثبت بودن يا انرژي منفي بودن آدم ها زياد مي شنويم. سوال اساسي اين است كه اصلا انرژي مثبت يا منفي وجودارد؟ بله، اما نه آن انرژي مثبت يا منفي كه از آدم ها ساطع شود و خواص مغناطيسي داشته باشد. البته من از علم فيزيك سررشته ندارم و امكان دارد فيزيكدان ها بگويند هر جسمي از خود مي تواند چنين انرژي ساطع كند و اطراف آدم ها هم به عنوان يك جسم، انرژي وجود دارد اما آنچه در روانشناسي يا روانپزشكي عنوان مي شود كه مي تواند باعث بروز آثار منفي يا مثبت در ديگران شود، چنين انرژي نيست.

موضوع اين است كه بسياري از افراد مدعي دانش روانشناسي كه از اين راه كسب و كاري براي خودشان راه انداخته اند، سعي دارند جنبه جادويي و ماوراءالطبيعي به اين قضيه بدهند و اين باور را جا بيندازند كه بعضي ها انرژي مثبت و برخي ديگر انرژي منفي دارند، در حالي كه اين نوع صحبت ها نوعي مغلطه در كلام است...

انسان ها موجوداتي اجتماعي هستند كه با هم ارتباط برقرار مي كنند و ارتباطشان هم از طريق كلامي و غيركلامي يا با زبان بدن است. بعضي از آدم ها در مقطع خاصي از زندگي شان يا در بيشتر اوقات به ما حس منفي و برخي ديگر نيز حس مثبت مي دهند. پس انرژي مثبت يا منفي چيزي است كه از ساختار دروني شخصيت افراد برمي خيزد و از طريق گفتار، رفتار و زبان بدن شان به صورت خودآگاه يا ناخودآگاه به ديگران منتقل مي شود.

خيلي از مردم فكر مي كنند اگر مدام جمله هاي مثبت بيان كنند، در ديگران احساس هاي مثبت ايجاد خواهند كرد. آدم هاي زيادي در همه جاي دنيا با ادعاي واهي مثبت انديشي و اين كه اگر مثبت فكر كنيد، هميشه اتفاق هاي خوب براي تان مي افتد، توانسته اند افراد زيادي را كه به دنبال راه هاي ساده و سريع رسيدن به موفقيت و شادي هستند، دور خود جمع كنند اما در واقع گفتن جمله هاي مثبت به تنهايي، باعث ايجاد حس مثبت در ديگران نمي شود.

اگر فردي دنياي دروني مثبتي داشته باشد و جمله هاي مثبتي بگويد و كارهاي مثبتي انجام دهد، مي تواند اثر خوبي روي ديگران داشته باشد ولي اگر مدام حرف هاي مثبت بزند اما دنياي دروني و ساختار فكري اش مثبت نباشد، لزوما باعث برانگيخته شدن حس مطلوب در بقيه نخواهد شد.

اگرچه بارها مشاهده شده روحيه خوب دادن به افراد، حال آنها را بهتر مي كند اما خيلي وقت ها مثبت نگري بيش از اندازه حتي مي تواند باعث بد شدن حال آدم ها شود چون خودشان را با فردي كه بيش از حد مثبت گويي مي كند، مقايسه مي كنند و به اشتباه در دام اين تفكر مي افتند كه نكند افسرده، منفي نگر و نگون بخت باشند! نكند به اندازه كافي در زندگي مثبت نگر نباشند! نكند دليل اينكه تا به حال موفق نشده اند، اين بوده كه نتوانسته اند مثل اين افراد مثبت به همه وقايع نگاه كنند!

نمونه اخراج آميز و جالب افرادي كه مثبت انديشي تجاري را تبليغ مي كنند، كساني هستند كه مدام به جوان ها مي گويند: «اگر هر روز صبح كه از خواب بيدار مي شويد در انديشه داشتن يك اتومبيل مدل بالا باشيد، حتما روزي به آن خواهيد رسيد.» اما اين انديشه كاملا نادرست است چون هر آدمي جايگاه خود را دارد و با توجه به توانايي ها و محدوديت ها و محيطي كه در آن بزرگ شده و ميزان تلاشي كه مي كند، ممكن است به بعضي از آرزوهايش برسد و به بعضي از آنها نرسد.

خيلي وقت ها افرادي را مي بينيم كه سعي مي كنند حرف هاي زيبا بزنند، بسيار خوشرو باشند اما وقتي كمي بيشتر با آنها آشنا مي شويد و پاي حرف هاي شان مي نشينيد، دلتان مي گيرد! نمونه بارز وطني اين آدم ها، برخي از مجري هاي صداوسيما هستند كه لزوم آدم هاي شاد و مثبت و در واقع آنچه كه مي گويند، نيستند اما فكر مي كنند با لبخندهاي ساختگي و گفتن جمله هاي مثبت، حس مثبتي به ميليون ها بيننده انتقال مي دهند و همان ها بارها سوژه جالبي براي طنزپردازها شده اند!

نمي شود هميشه نقش بازي كرد

آدم ها موجوداتي اجتماعي هستند كه معمولا حواس شان هست كه رفتارشان ممكن است چه تاثيري روي ديگران بگذارد. آدم هاي زيادي تمايل دارند كه تاثير خوبي روي بقيه افراد داشته باشند و به همين دليل خودآگاه، تلاش مي كنند حس هاي ناخوشايند دروني شان را بپوشانند.

از طرفي، ذهن ما به گونه اي شكل گرفته كه بسياري از حس هاي ناخوشايند به وادي ناخودآگاه آن مي رود، يعني از آن حس ها آگاهي نداريم ولي در جايي خود را بروز مي دهند؛ بنابراين متاسفانه هميشه كاملا موفق نمي شويم آنچه درونمان مي گذرد، بپوشانيم و رفتار و گفتارمان، خيلي وقت ها خبر از سرّ درونمان مي دهد و دنياي دروني مان را آشكار مي كند.

از سوي ديگر، ممكن است مثل يك روانشناس يا روانپزشك حرفه اي نتوانيم بلافاصله از دنياي دروني آدم هاي ديگر باخبر شويم ولي حسي كه از ديگران مي گيريم، تا حد زيادي، بازتابي از دنياي دروني آنهاست. وقتي مصاحبت با فردي ما را شاد، غمگين، مضطرب يا عصبي مي كند، ممكن است اين حس ها لزوما مرتبط با دنياي دروني خودمان نباشد بلكه از دنياي دروني او به ما منتقل شود.

علت اين است كه يك مكانيسم دفاعي در روان آدم ها به نام «فرافكني» وجود دارد. اين مكانيسم دفاعي ناخودآگاه است؛ يعني از وجود آن آگاهي نداريم و آن را عمدا به كار نمي بريم. در واقع انسان ها مي توانند بخشي از حس هاي ناخوشايند دروني شان كه براي خودشان غيرقابل تحمل است، از طريق رفتار و گفتار به ديگران منتقل كنند تا كمي از اين بار حس منفي را از درون خودشان بردارند و روي دوش افراد ديگر بيندازند.

اين مكانيسم دفاعي «فرافكني»، كمك مي كند دنياي ناخوشايند دروني فرد، كمي برايش قابل تحمل تر شود. در نوع خاصي از اين فرافكني، فرد حتي تا حدود زيادي موفق مي شود مثلا حس خشمي كه درون خودش وجود دارد به طرف مقابل بدهد يا او را هم مثل خود غمگين كند كه به اين نوع فرافكني، «فرافكني توأم با همانندسازي» مي گويند.

پس اساس و توجيه علمي اينكه مردم فكر مي كنند انرژي از طرف كسي دريافت مي كنند، در واقع فرافكني حس هاي خوشايند يا ناخوشايند از ذهن ما به ذهن ديگران است.

چرا بعضي آدم ها انرژي منفي اند؟

جواب اين اين سوال بسيار مهم است و اينكه بدانيم آيا واقعا دنياي دروني اين افراد كه خود را بسيار بالا يا حق به جانب مي دانند، همين گونه است كه به نظر مي رسد؟

پاسخ اين سوال منفي است. دنياي دروني آدم هاي انرژي منفي يا كساني كه در هر معاشرتي حس بدي به ما مي دهند، چه بخش خودآگاه و چه بخش ناخودآگاهش، پر از اعتماد به نفس پايين و انگاره هاي زشت و ناخوشايند راجع به خودشان است.

آنها وقتي از خود تعريف و تمجيد مي كنند، در واقع به دنبال اين هستند كه خودانگاره ناخوشايندي كه در عمق وجود شان دارند، ترميم كنند و وقتي در حال ايراد گرفتن از محيط اطراف يا محيط كارشان هستند، مي خواهند چهره زشت و ناخوشايند دروني خود را براي ساعتي هم كه شده، فراموش كنند.

وقتي اين آدم ها گوشه گيري مي كنند، اخم مي كنند و با ديگران با غرور و تكبر حرف مي زنند، در واقع به دنبال اين هستند كه روان رنجورشان كمتر آسيب ببيند و با كنترل ديگران مي خواهند اضطراب و تنش دروني شان را كاهش دهند. منشأ بسياري از اين رفتارهاي منفي، اعتماد به نفس له شده يا هرگز به خوبي تشكيل نشده است كه بازنمود بيروني آن، به گونه اي است كه از آن حس مثبتي برنمي خيزد و باعث مي شود اطرافيان حس ناخوشايندي از اين اشخاص بگيرند و فكر كنند انرژي منفي دارند.

ويژگي هاي آدم هاي انرژي منفي

اينكه بدانيم چگونه آدم هايي كه منفي هستند و انرژي رواني منفي دارند را شناسايي كنيم، خيلي مهم است. در ادامه برخي از ويژگي هاي آنها را با هم مرور مي كنيم.

هميشه شاكي ها

آنها از خيلي چيزها در دنيا شاكي هستند و معتقدند دنيا و همه آدم ها بد هستند، شغل خودشان مناسب نيست، در شهر خوبي زندگي نمي كنند و محل كارشان بد و نامطلوب است و ... بنابراين همواره در حال گلايه و بدگويي از ديگرانند و از شرايط خودشان هم هميشه گله مندند.

آنها هرگز خود را مسئول وقوع وقايع ناخوشايندي كه تجربه مي كنند، نمي دانند و فكر مي كنند آنچه براي شان پيش مي آيد، تقصير افراد خانواده، محيط كار و جامعه است.

البته آنها ممكن است گاهي جمله هاي اميدواركننده و مثبت هم به كار ببرند اما معمولا در انتهاي يك جمله اميدواركننده و مثبت، يك «اما» مي آورند و مثلا مي گويند: «اينجا خيلي پارك زيبايي است اما حيف كه...» و هنگامي كه دقت مي كنيم، مي بينيم معايبي كه برمي شمارند، آنقدر زياد است كه اثر جمله اول كه مثبت بوده را كاملا خنثي مي كند.

خيلي از آنها در زندگي به دلايل مختلف خيلي موفق نيستند؛ چه از نظر عملكرد تحصيلي و شغلي و چه از نظر روابط بين فردي. آنها معمولا ديد مثبتي به آينده ندارند؛ يا در حال گله از حال هستند يا ناله درباره گذشته و اينكه گذشته رهاي شان نمي كند.

 آنها تمايل دارند تمام ناكامي هاي زندگي شان را به گذشته، دوران كودكي، تربيت پدر و مادر و جامعه مربوط بدانند در حالي كه درست است كه مي دانيم تربيت پدر و مادر در آينده فرزند بسيار مهم است اما وقتي كم كم بالغ مي شويم، بايد خودمان و اشتباه هاي والدين را در تربيت بشناسيم و افسار زندگي مان را بالغانه در دست بگيريم. مرتب در حال نكوهش و بي ارزش دانستن اطرافيان هستند. اين افراد اطرافيان شان را احمق، كودن و پايين تر از خود مي دانند.

آنها معتقدند آنطور كه شايسته است از آنها تقدير نشده و كسي ارزش هاي واقعي آنها را نمي داند. اگر افرادي را با اين ويژگي ها مي شناسيد و با آنها سر و كار داريد، بايد بدانيد مي توانند به شما انرژي منفي دهند.

هميشه بدبين ها

آنها معتقدند اغلب اطرافيان مي خواهند به آنها صدمه بزنند و به آنها حسادت مي ورزند. آنها هميشه دوست دارند آدم هاي موفق و شادتر از خود و موقعيت زندگي آنها را كم اهميت جلوه دهند يا خود را خيلي بالا، موفق و سزاوار تمجيد و تعريف مي دانند يا برعكس، خود را كودن، ناقص و ضعيف توصيف مي كنند و البته علت داشتن اين خصايص را خودشان نمي دانند و ديگران را مسئول فرض مي كنند.

هميشه قرباني ها

بسيراي از افرادي كه به ديگران انرژي منفي مي دهند، دوست دارند در هر موقعيتي خود را قرباني معرفي كنند؛ مثلا در يك ميهماني، مرتب درباره زجرهايي كه در زندگي كشيده اند حرف مي زنند ولي هرگز اقدام مثبتي براي اينكه از نقش يك قرباني خارج شوند، انجام نمي دهند و دوست دارند به ايفاي اين نقش ادامه دهند تا ديگران برايشان دلسوزي يا جلب توجه كنند.

بسياري از آنها علاقه زيادي دارند با ديگران درباره هر چيزي بحث كنند؛ مثلا اگر بگوييد آسمان آبي است، ممكن است از آنها بشنويد كه اين اصطلاح «آسمان آبي» غلط است و رنگ اصلي آسمان نيلي است و مردم به اشتباه فكر مي كنند آسمان آبي است! آنها سعي مي كنند آدم هاي اطراف را كنترل و وادار به انجام رفتارهايي كنند.

بهترين برخورد با آدم هاي انرژي منفي

مهمترين، بهترين و ساده ترين راه براي اينكه از افرادي با انرژي رواني منفي كمتر آسيب ببينيم، اين است كه از آنها دوري كنيم و تا جايي كه امكان دارد، تماس مان را با آنها كاهش دهيم و به محيط هايي كه آنها در آن حضور دارند، نرويم.

بايد مرزي را بين خودمان و چنين كساني تعريف كنيم؛ يعني به آنها بفهمانيم كه هر لحظه كه دل شان بخواهد، اجازه دسترسي به روان ما را ندارند و مخصوصا اگر مجبوريم وقت هايي را در روز با آنها بگذرانيم، داشتن اين مرز تعريف شده بسيار مهم است؛ مثلا بگوييم آخر هفته نيم ساعت درباره فلان مسئله با شما صحبت خواهيم كرد.
تا جاي ممكن، در محيط هاي عمومي مثلا در تاكسي، اتوبوس و ... وقتي با افرادي با انرژي رواني منفي مواجه مي شويد، با آنها هم صحبت نشويد و در جواب شان سكوت كنيد.

وقتي آدمي منفي جايي حضور دارد، حتي الامكان از وارد شدن در بحث با او خودداري كنيد و سعي نكنيد متقاعدش كنيد چون كار بيهوده اي است. آدم هاي منفي در بحث ها به دلايلي كه بيان مي شود، كاري ندارند و تحت هر شرايطي مي خواهند ثابت كنند آنچه خودشان مي گويند درست است، آن هم از بعد منفي. البته اين راهكار درباره كسي كه همواره انرژي منفي به شما مي دهد، مطرح مي شود نه دوستي كه در مورد موضوعي اشتباه فكر مي كند.

حداكثر كاري كه مي توانيد برايشان انجام دهيد، همدلي محدود و زدن يك لبخند است. مي توانيد بگوييد: «مي فهمم براي شما خيلي سخت بوده و زندگي تان گاهي فراز و نشيب هايي داشته و دارد.» بيش از اين وارد صحبت و بحث نشويد.

برخي افراد در بعضي حوزه ها مثبت مي انديشند اما در يك مورد خاص، تفكرشان منفي است و در باره آن ناله سر مي دهند و منفي گويي مي كنند؛ مثلا فقط راجع به محل كارشان بد مي گويند. وقتي با اين افراد هستيد، تا جاي ممكن از كشاندن بحث به مسائل شغلي كه مي توانند درباره آن حس منفي به شما بدهند، خودداري كنيد.

 تا جايي كه امكان دارد، ميهماني يا جلسه دو نفره با آنها تشكيل ندهيد تا تنها مخاطب شان نباشيد. سعي كنيد اگر مجبور هستيد به هر دليلي به ملاقات اين افراد برويد، حتما آدم هايي را با خود همراه ببريد تا فشار رواني كمتري را تحمل كنيد.

ويژگي هاي آدم هاي انرژي مثبت

شايد با توجه به نشانه آدم هاي منفي بتوانيد حدس بزنيد چه آدم هايي انرژي مثبت رواني دارند. البته برخلاف تصور خيلي ها، آدم هاي مثبت لزوما آدم هايي با حرف هاي مثبت و اميدواركننده نيستند كه لبخندهاي بزرگ و هميشگي مي زنند؛ آنها ويژگي هاي رواني خاصي دارند كه باعث مي شود بدون اينكه بدانيم، به ما حس مثبت بدهند.

خوشبيني

آنها از ديگران بد نمي گويند، خوب مي گويند و وقتي راجع به كسي صحبت مي كنند، خيلي حواس شان است كه نكته هاي جالب و مثبت شخصيتي او را بيان كنند. اين رفتار بدون اينكه شما متوجه آن باشيد، حس خوبي در وجودتان ايجاد مي كند.

مثبت انديشي

آنها وقتي درباره واقعه اي صحبت مي كنند؛ مثلا سفر و حتي حادثه اي ناخوشايند، جنبه هاي خوب و جالب و آموزنده آن را هم مي بينند و به شما منتقل مي كنند.

مسئوليت پذيري

آنها مسئوليت وقوع خوشي ها و ناخوشي هاي زندگي شان را مي پذيرند و مي دانند مسئول بخشي از ناخوشايندهايي كه در زندگي شان وجود دارد، خودشان هستند و درك مي كنند كه بايد براي رفع آن كاري مثبت و موثر انجام دهند.

كنشگري

آنها منتظر نمي مانند يك روز خوب براي خود يا خانواده يا دوستان شان بيايد، بلكه هميشه سعي مي كنند يك روز خوب براي خودشان، خانواده و دوستان شان بسازند.

*روانپزشك، عضو كميته هاي رسانه و آموزش انجمن روانپزشكان ايران