هجدهم شعبان سال 326 هجري قمري نائب سوم حضرت ولي‌عصر(عج) به ديار باقي شتافت، حسين بن روح ملقب به نوبختي از خاندان ايراني كه مدت 21 سال نيابت خاص امام زمان(عج) را بر عهده داشت در شهر بغداد ديده از دنيا فروبست و مزار نوراني‌اش هم‌اكنون در بازار شورجه در سوق العطارين قرار دارد.

حسين بن روح از اصحاب امام عسكري(ع) بوده است، بر حسب منابع تاريخي، تبار حسين بن روح از خاندان ايراني، نژاد آل نوبخت سرچشمه مي‌گيرد و نوبخت جد اعلاي اين خاندان است، طايفه نوبخت از علما و متكلمان و منجمان كه همگي پيرو مكتب اهل‌بيت عصمت و طهارت بوده‌اند، جد اعلاي آنان نوبخت و زرتشتي بوده و در عهد منصور دوانيقي عباسي از زرتشتي به اسلام روي آورد و مسلمان شد و ساكن بغداد شدند.

ماجراي به نيابت رسيدن حسين بن روح نوبختي

ابوالقاسم حسين بن روح نوبختي سومين نائب خاص حضرت بقية الله(عج) بود كه از معتمدان نائب دوم محمد بن عثمان بن سعيد عمري و از نزديكان وي در بغداد به شمار مي‌رفت.

نائب دوم با ارجاع مراجعان به حسين بن روح نوبختي زمينه جانشيني وي را فراهم آورد و در واپسين روزهاي حيات به دستور حضرت ولي‌عصر(عج) او را به عنوان جانشين خود معرفي كرد، پس از آنان شيعيان براي تحويل اموال به وي مراجعه مي‌كردند.

هنگامي كه شيعيان ديدند دومين نائب امام عصر(عج) او را امين مي‌شناسد و به او اعتماد مي‌كند و به فضيلت و دينداري او گواهي مي‌دهد و او را شايسته وكالت خويش مي‌نگرد، به تدريج اعتماد همگي به او فزوني يافت و مورد توجه همگان قرار گرفت.

او شخصيت والايي بود كه به خردمندي و فرزانگي و رشد فكري و ديني شهرت به سزايي داشت و موافق و مخالف بر اين واقعيت گواهي مي‌دهد تا جايي كه اهل‌سنت نيز او را تكريم و احترام مي‌كردند.

در روزهاي آخر حيات دومين نائب امام عصر(عج) محمد بن عثمان فرماني از جانب امام زمان(عج) دريافت كردند كه به موجب آن، محمد بن عثمان دستور يافت تا «حسين بن روح» را به جاي خويش معرفي كند، به همين منظور بزرگان شيعه را گردهم جمع كرد و گفت: اگر من از دنيا رفتم حسين بن روح جانشين من است، چرا كه دستور يافته‌ام او را به جاي خويش برگزينم، از اين ‌رو در زندگي خود به او مراجعه كنيد و در كارها به او اعتماد ورزيد.

حسين بن روح در دوران سفارتش نمايندگاني در كشورهاي مختلف داشت كه از طريق آن‌ها وظايفش را انجام مي‌داد، تنها در شعر بغداد 10 وكيل داشت كه هر كدام از رجال برجسته زمان خودشان بوده‌اند.

درباره كرامتي از حسين بن روح نوبختي، ابوعلي بغدادي نقل مي‌كند كه زني را در بغداد ديدم كه از كسي پرسيد:‌ وكيل امام زمان كيست؟، يكي از اهالي قم به وي گفت: ابوالقاسم حسين بن روح! و به من اشاره كرد كه اين مرد او را مي‌شناسد.

به همراه زن خدمت حسين بن روح رسيديم. زن پرسيد: اي شيخ! چه چيزي نزد من است؟ حسين بن روح گفت: آنچه با تو است به دجله بينداز و آن‌گاه بازگرد تا بگويم. زن رفت و آنچه با خود آورده بود، به دجله انداخت. سپس نزد حسين بن روح بازگشت. حسين بن روح به كنيزش گفت: صندوقچه را بياور، سپس به آن زن گفت: ‌اين همان صندوقچه‌اي است كه نزد تو بود و به دجله انداختي. اكنون بگويم در آن چيست يا خود مي‌گويي؟

زن گفت: شما بفرماييد!، حسين بن روح گفت:‌ يك جفت خلخالِ طلا و حلقه بزرگي است كه گوهري در آن است، همچنين دو حلقه كوچك است كه هر كدام يك دانه گوهر است و دو انگشتر فيروزه و يك انگشتر عقيق است، آنچه در صندوقچه بود، همان بود كه حسين بن روح گفته بود، بدون كم و كاست.