بازيهاي محلي قوچان

بزرگترين و بهترين سرگرمي مردم قوچان در ايام نوروز كه يادگاري از پيشينيان ما مي‏باشد ورزش‏ كشتي است.در ايام نوروز در هواي سرد و يخ‏زده‏ قوچان و در اكثر محلات و روستاها جوانان به مبارزه‏ فردي مشغول مي‏ شوند و اين خود نوعي بدنسازي‏ است.كشتي،تاريخي بس دراز و قديمي دارد…..

محمد جاباني – قوچان

بزرگترين و بهترين سرگرمي مردم قوچان در ايام نوروز كه يادگاري از پيشينيان ما مي‏باشد ورزش‏ كشتي است.در ايام نوروز در هواي سرد و يخ‏زده‏ قوچان و در اكثر محلات و روستاها جوانان به مبارزه‏ فردي مشغول مي‏ شوند و اين خود نوعي بدنسازي‏ است.كشتي،تاريخي بس دراز و قديمي دارد و نام آن‏ از كنربند مخصوص زرتشتيان گرفته شده است،كه‏ اصل آن در زبان پهلوي كستيك و در فارسي دري‏ كستي است.كستي كه زرتشتيان آن را«بند دين» مي‏ناميدند كه به دست زن موبدي بافته مي‏شود.كستي‏ كه بعدها با شين تلفظ شده،كمربند كشتي‏گيران را نيز مي‏گفته‏اند و پهلوانان به هنگام زورآزمايي به آنان‏ مي‏ آويخته‏ اند.۱

اين ورزش رزمي در حوزه‏ي قوچان در ايام نوروز با دهل و سرنا همراه است و وقتي زورآزمايي به اوج‏ مي‏رسد بر سرعت چوب طبل و صداي سرنا افزوده‏ مي‏گردد و پهلوانان تشويق مي‏شوند.ورزش كشتي‏ در حوزه‏ي قوچان به طرز خاصي برگزار مي‏گردد وبا لباس خاصي نيز همراه است.

ورزش و بازي‏هاي‏ محلي قوچان

بازي يكي از وسايل مهم آموزشي‏ و نوعي سرگرمي مفيد كودكان و نوجوانان‏ است.اقوام مختلف به نسبت زندگي در منطقه‏ي خاص خودشان به اين موضوع اهميت‏ مي‏دادند،و بازي‏ها را در قالب‏هاي خاصي به كودكان‏ خود مي‏آموختند،و حتي با گويش قصه و افسانه نيز از انتقال اين مواريث به آيندگان دريغ نمي‏كردند.بازي‏هاي‏ محلي در درجه اول باعث ايجاد تحرك براي افراد و انجام‏ حركات بدني براي پرورش جسم و روح و از طرفي روح‏خمودگي‏ را از كودكان و جوانان و حتي پيرمردان مي‏گيرد و به آنان شادابي و سرزندگي مي‏دهد.

وقتي با دقت به بازي‏هاي مختلف محلي مي‏نگريم هربازي اثر خاصي در افراد برجاي مي‏گذارد از جمله حركات بدني،مقاومت،جهش و پرش،به كار بردن فكر و انديشه،همكاري و همفكري جمعي،ايجاد روح تعاون‏ و مبارزه با مشكلات و سختي‏ها.

مبارزه با دشمنان اين آب و خاك هميشه در بازي‏ها منظور بوده و به كودكان القا گرديده است،چنانچه در بسياري از بازي‏ها،رديابي و استتار،شناسايي محل و موقعيت‏ جغرافيايي،ايجاد روح آمادگي،هشياري،دلاوري و پايمردي،چالاكي و نشاط مشاهده‏ مي‏شود.

آنچه به وسيله بازي به كودكان و نوجوانان آموخته مي‏شود جنبه‏ي آموزشي دارد. آنان بسياري از مطالب را در قالب بازي با شوق ياد مي‏گيرند و استقبال مي‏كنند.همان‏ طوري كه آموختن فنون نظامي در محيطي خشك اثرات نامطلوبي دارد و با خاطره‏اي‏ تلخ همرا است،محيط بازي،شادكننده خواهد بود.پس به اين جهت بايد اين‏ سنت‏هاي خوب قومي زنده نگهداشته شود و در ترويج آن تلاش شود.

در قوچان بازي‏هاي مختلفي در مركز شهر و روستا رواج دارد كه بعضي از آنها  در ساير شهرستان‏ها نيز مشترك است. در اينجا سعي‏ شده است كه به بازي‏هاي خاص منطقه توجه گردد.

بزرگترين و بهترين سرگرمي مردم قوچان در ايام نوروز كه يادگاري از پيشينيان ما مي‏باشد ورزش‏ كشتي است.در ايام نوروز در هواي سرد و يخ‏زده‏ قوچان و در اكثر محلات و روستاها جوانان به مبارزه‏ فردي مشغول مي‏ شوند و اين خود نوعي بدنسازي‏ است.كشتي،تاريخي بس دراز و قديمي دارد و نام آن‏ از كنربند مخصوص زرتشتيان گرفته شده است،كه‏ اصل آن در زبان پهلوي كستيك و در فارسي دري‏ كستي است.كستي كه زرتشتيان آن را«بند دين» مي‏ناميدند كه به دست زن موبدي بافته مي‏شود.كستي‏ كه بعدها با شين تلفظ شده،كمربند كشتي‏گيران را نيز مي‏گفته‏اند و پهلوانان به هنگام زورآزمايي به آنان‏ مي‏ آويخته‏ اند.۱

اين ورزش رزمي در حوزه‏ي قوچان در ايام نوروز با دهل و سرنا همراه است و وقتي زورآزمايي به اوج‏ مي‏رسد بر سرعت چوب طبل و صداي سرنا افزوده‏ مي‏گردد و پهلوانان تشويق مي‏شوند.ورزش كشتي‏ در حوزه‏ي قوچان به طرز خاصي برگزار مي‏گردد وبا لباس خاصي نيز همراه است.

هرجا چمني و يا خاك نرمي وجود داشت و حتي در هنگام درو در گوشه‏ي مزرعه و يا هنگام‏ بيكاري،جوانان به هم مي‏آويختند و خود را آماده‏ مي‏ساختند.ب عدها كشتي چوخه با همت شادروان‏ حبيب الله بلور در قوچان به طور رسمي انجام شد و جزء ورزش‏هاي استاني در مسابقات قرار گرفت.

علاوه بر ايام نوروز كه تا روز چهاردهم‏ فروردين‏ ماه ادامه داشت و در النگ و مرغزار بزرگ‏ چمن ليلي به پايان مي‏ رسيد درساير محل‏ها نيز به‏ نسبت موقعيت محل و روزهاي عيد كه با شادي‏ همراه است نيز انجام مي‏پذيرفت،بيشتر زورآزمايي‏ها فردي و قواعد خاصي داشت و لباسي‏ ويژه‏اي نيز كه در اين اواخر تغييراتي در آن داده شده‏ است.علاوه بر كشتي همزمان رقص‏هاي جمعي‏ نيز با دهل و سرنا پا مي‏گرفت.

مردان و زنان روستايي با صداي ساز در گوشه‏ و كنار روستاها مشغول بودند. رقص‏هاي محلي‏ نوعي آمادگي رزمي محسوب مي ‏شد و هم‏آهنگي‏ آنان را در كارشان نشان مي‏داد به خصوص جهش و قرص‏ها…و روبه‏رو شدن با هم و بازي با چوب و يا چوب‏بازي كه مهارت جوانان را در مبارزات به حد كمال مي‏رساند و چون با موسيقي همراه بود احساس خستگي نمي‏كردند.در اين بازي زن و مرد شركت مي‏نمودند و بيشتر نشان كردن‏ها و عروس‏ گرفتن در اين روزها به انجام مي‏رسيد.

در شهرها محل ‏هايي به نام عيدگاه آماده‏ مي‏ گرديد كه فقط خاص زنان بود و در آنجا به طناب‏ بازي و يا به اصطلاح محلي به ياد خوردن و رقص‏ و پايكوبي مشغول مي‏شدند.يادخوردن به اين‏ صورت بود كه دو سر طناب را از شاخه‏اي‏ مي‏آويختند و بالشي هم در قسمت پاييني آن قرار مي‏دادند و روي آن مي‏نشستند و تا حد انتهايي‏ بال‏هاي طناب كه آويزان بود بالا مي‏رفتند.اين كار (به تصوير صفحه مراجعه شود) به مهارت بسياري بستگي داشت و با طناب‏بازي در روي زمين تفاوت دارد و بيشتر مخصوص زنان‏ است.

نوع ديگر بازي و سرگرمي در ايام نوروز در شهر و روستاها اوپشتك‏۶ يا اوپشتنك بود كه جوانان‏ آن را درهمين ايام انجام مي‏ دادند. به اين صورت‏ كه در محيطي باز قسمتي از زمين را مي‏كندند و خاك آن را به صورت سكوي پرش درست‏ مي‏كردند و تا فاصله حدود ده و يا پانزده متر نيز خاك‏ را با بيل كنده و نرم مي‏كردند تا پاي بازيكنان صدمه‏ نيبند.

و بعد به ترتيب پشت مي‏گذاشتند و از روي آن‏ نفر،با زدن دست به پشت او،مي‏بريدند. اين عمل‏ نياز به مهارت خاص داشت و در واقع آماده‏سازي‏ كامل بدني بود و گذر از موانع را به آنان ياد مي‏داد و يكي از بازي‏هاي مخصوص جوانان و مردان‏ است.در همين هنگام طناب يا نخ را گرفته و از روي‏ همان سكو يا در زمين هموار از روي طناب‏ مي‏پريدند.يك نوع اوپشتك هم در حال حركت‏ است كه براي گرم كردن بدن به كار مي‏برند به اين‏ ترتيب كه بازيكنان به تدريج پشت مي‏گذارند و از روي پشت هم مي‏پرند تا بدنشان گرم شود.
اسب‏سواري

يكي از بازيهايي كه به اسب مربوط مي‏شد، ارنگ‏ارنگ بود.بازيكنان دو نفر را به استادي‏ انتخاب مي‏كردند.آن دو نفر در محلي مي‏نشستند و طنابي كوتاه يا تسمه‏اي را در دست نگه مي‏داشتند و با هم به طور مخفي نام اسب پادشاهي و يا اسب‏ خاص مشهور منطقه را انتخاب مي‏كردند و بعد بازيكنان به ترتيب مي‏آمدند و استادان مي‏گفتند: ارنگ‏ارنگ اسب چه رنگ،از اي اسب‏ها اسب كي؟

بازيكن نام اسبي را مي‏ برد و اگر درست نبود از دور خارج مي‏شد و در غير اين صورت تسمه را به او مي‏دادند و مي‏گفتند درخانه‏ي پادشاه پاك.و او با تسمه بقيه‏ي بازيكنان را از محيط دور مي‏كرد. استادان مي‏گفتند:جو،جو،جو،گندم،گندم،گندم و در هنگام گندم گفتن بازيكن مي‏بايست خود را به‏ مركز بازي نزد استادان برساندو اگر در اين فاصله او را گرفته و يا با دست مي‏زدند بازنده محسوب و از دور خارج مي‏گردد.در اين بازي هوش،آمادگي‏ ذهني براي گفتن نام اسب‏ها،سرعت حركت، چالاكي،جلوگيري از به بند افتادن و فرار از تهاجم‏ بسيار مطرح است.
بازي با فلاخن يا به اصطلاح محلي پلخمون

اين بازي در قديم براي پرتاب سنگ به طرف‏ دشمن بوده است.پلخمون را در روستاها با پشم‏ مي بافند و رشته آن حدود ۵/۱ متر است.در وسط آن محلي را براي گذاشتن سنگ درست كرده‏ سنگي در داخل آن مي‏گذارند و دو سر رشته را در دست گرفته و هنگام پرت كردن يك سر طناب را رها مي‏كنند.اين امر به تجربه و مهارت نياز دارد.به‏ طوري كه محلي را كه نشانه مي‏گيرند با سنگ‏ مي‏زنند.باغبانان براي جلوگيري از هجوم پرندگان‏ كه به باغات و مزارع صدمه مي‏زنند از آن استفاده‏ مي‏برند،چوپانان حتي براي بازگردانيدن گوسفندان‏ و براي زدن و زخمي كردن حيوانات درنده و دور كردن دشمن به كار مي‏برند و به محل تجمع‏ دشمن سنگ پرتاب مي‏كنند.
ازبك چور

اين بازي يادآور تهاجمات ازبك‏ها به سرزمين‏ ما بوده است.در اصطلاح محلي جور كردن،يعني با حمله‏ي ناگهاني چيزي را از جايي يا از دست كسي‏ ربودن و بردن است.ازبك‏ها به يك باره در دسته‏هاي متعدد به روستاها حمله مي‏ كردند و آنچه‏ در دسترس مي‏يافتند و مي‏بردند.اين بازي را گوگ‏ ازبكي يا گوگ مره هم مي‏گفتند.

وسايل بازي،چوبي در حدود ۷۵ سانتي‏متر و توپي چرمي يا نخي كوچك با محوطه‏اي وسيع.

ابتدا محلي را براي ايستگاه اصلي انتخاب‏ كرده و بازيكنان به دو دسته تقسيم مي‏شوند.با سكه يا مشت گرفتن مشخص مي‏كنند كه كدام‏ عده بايد توپ بزنند و كدام عده بگيرند.پس از تعيين جايگاه،بازيكنان زننده‏ي توپ به ترتيب،هر كدام سه توپ مي‏زنند.اگر افراد طرف مقابل توپ را گرفتند كه اين عده بازنده محسوب مي‏شوند و جا عوض مي‏شود و الا پس از زدن سه ضربه،طرف زننده‏ در ايستگاه مي‏ايستد و نفر بعدي توپ را مي‏زند و آن‏ نفر بايد تا انتهاي محلي كه تعيين كرده‏اند برود و برگردد و در صورت آن نفر نو مي‏شد و مي‏تواند دوباره‏ توپ بزند.اين بازي تا گرفتن توپ و يا زدن يكي از بازيكنان ادامه دارد و بعد نوبت طرف مقابل مي‏شود. در ايام نوروز پير و جوان در زمين‏هاي باز به اين بازي‏ مشغول مي‏شدند.به طوري كه مشاهده مي‏شد مردي ۸۰ ساله در كنار نوجوان ده سال مشغول بازي‏ است:

اين بازي مخصوص مردان است و سرعت‏ عمل،دقت،حس مسؤوليت براي نجات گروه تقويت‏ مي‏شود.
ازي نمترسي،از اين نمي‏ترسي

اين بازي نوعي ترسانيدن طرف و به اصطلاح‏ معروف پلتيك زدن است.بازيكنان به طور دايره‏وار روي زمين چمباته مي‏زنند.دو نفر انتخاب شده و يكي ديگري را تعقيب مي‏كند.حريف روي سر يكي  از بازيكنان مي‏ايستد و مي‏گويد ازي نمترسي. تعقيب‏ كننده نيز يك نفر را انتخاب مي‏كند و مي‏گويد ازي نمترسي،اين عمل ادامه مي‏يابد و بالاخره با «دوبرت»۳گفتن يكي را كه انتخاب كرده ‏اند به تعقيب‏ وامي‏دارند و طرف هم ممكن است با گفتن همين‏ لفظ يكي را انتخاب كند و مقابل حريف قرار دهد و اين‏ دو يكديگر را تعقيب مي‏كنند و بعضي اوقات يك‏دفعه‏ دست‏به‏يقه مي‏شوند و هركس زودتر با دست حريف‏ را زد از دور خارج مي‏كند.هرچه در اين بازي تعداد افراد زياد و محيط بزرگتر باشد بازي جذاتر مي‏شود.
اوشتلك

اوشتلك در اصطلاح محلي نوعي سوت زدن را مي‏ گويند. بازيكنان براي خود استادي انتخاب مي‏كنند و او معاونيني دارد و با گل رفتن بين بقيه افراد نفر آخر را انتخاب مي‏كنند.بازيكن آخر كنار استاد مي‏نشيند و بقيه در گوشه و كنار محوطه‏ي بازي مخفي مي‏شوند و محل بازي نيز بايد داراي پستي و بلندي و زوايايي‏ باشد تا استتار خوب انجام شود.موقع اين بازي اغلب‏ غروب آفتاب بعد از تعطيل مغازه‏ها و زماني است كه‏ شاگردان مرخص مي‏شوند.آن‏گاه استاد به ترتيب‏ بازيكنان را به اسم صدا مي‏زند و اوشتلك را هم به آخر آن اضافه مي‏كند،مثلا مي‏گويد:حسن اوشتلك؛ طرف هم بايد با سوت جواب دهد.نفر مانده نزد استاد بايد محل اختفاي حسن را نشان دهد اگر درست گفت‏ كه استاد مي‏گويد:محل تو را فهميدند و در صورت‏ خلاف بايد حسن به فردي كه نتوانسته است محل او را نشان دهد تا محل مركز استاد،سواري دهد و اين‏ عمل ادامه مي‏يابد.
الك‏دولك و الك مشهدي

از بازي‏هايي است كه در بسياري از شهرها رواج دارد.
الاكلنگ

كه در كل به ال لومبك معروف است نيز همگاني است.
اوصولولي

بازيكنان به دو عده تقسيم مي‏شوند و دو استاد انتخاب مي‏كنند بعد مشخص مي‏نمايند كدام عده بايد سواري بدهند،سپس عده‏اي از بازيكنان سوار گروه‏ مخالف مي‏شوند.البته بايد همه به طور دايره‏وار بايستند.استادي كه سوار شده است چشمان مركوب‏ خود را با يك دست مي‏گيرد و در حالي كه با انگشت‏ دست ديگر به يكي از جهات اصلي اشاره مي‏كند مي‏گويد:اوصولولي.مركوب كه چشمش بسته است‏ بايد با دست،طرف مورد اشاره‏ي راكب را نشان دهد. اگر درست گفته برنده است و از سواري دادن رها مي‏شود و آن بازي ادامه مي‏يابد.
پاراپارا

وسيله‏ ي بازي عبارت است از يك تكه سرب‏ پهن كه وزن آن برابر با يك سكه بيست ريالي است. وسيله را سوراخ نموده و پوستي مدور به آن‏ مي‏چسبانند.پوست بايد داراي پشم باشد و يا سرب را در پارچه‏اي مي‏پيچانند و بازي را به صورت فردي و يا گروهي انجام مي‏دهند.در اين بازي اصطلاحات‏ خاصي وجود دارد.

اولين نفر پاراپارا مي‏زند و هربار ضربه زدن به پارا يك شماره محسوب مي‏شود.ممكن است طبق قرار هرده شماره يك بار جهش به هوا و يا با پشت و پهلوي پا زده شود كه داراي امتيازات زيادتري خواهد بود و هرنوع آن اسم خاصي دارد.با روي پا يك پارا، با بغل پا،نيم پارا و با هوا جهيدن و با پاي ديگر زدن، لر گفته مي‏شود.
پادشاه وزير

در مراسم ختنه سوري و داماد سلطاني اين بازي‏ رواج دارد يك نفر به عنوان پادشاه و عده‏اي وزير و فراش انتخاب مي‏كردند و به عناوين‏ مختلف مردم عادي را جريمه مي‏نمودند يا تنبيهات بدني روي يك پا ايستادن يا باسن افراد را به زمين زدن و چمپاتمه‏ نشستن و در حقيقت كار مأموران دولتي‏ را انجام دادن و به عناوين مختلف پول‏ گرفتن و اداي آنها را درمي‏آورند.
پوري چرب‏كن

«پيري چرب‏كن» وسايل بازي‏ توپ جيري كوچك و پناه ديواري است‏ كه فرد بازيكن و توپ زن بايد پاي آن بايتسد.ابتدا با گل گرفتن،يك نفر از بازيكناني كه در آخر مي‏ماند پاي ديوار مي‏رود و توپ را به ديوار مي‏زند.بازيكناني‏ كه در ميدان پراكنده شده و پشت سر او قرار دارند سعي مي‏كنند توپ را بگيرند.اگر دو دستي گرفتند يك بار و اگر با دست راست ديوار و با دست چپ سه‏ بار مي‏توانند به بازيكن پاي ديوار ضربه بزنند.او بايد فرار كند تا ضربه نخورد و هركس نتوانست بازيكن‏ پاي ديوار را بزند خودش در جاي او قرار مي‏گيرد و بازي ادامه مي‏يابد.
چشم قويمك

عده به دو گروه تقسيم مي‏شوند.يك عده‏ مخفي مي‏گردند.محوطه بازي بايد بسيار وسيع باشد عده ديگر كه در موقع مخفي شدن آنها چشم‏هاي‏ خود را بسته بودند باز مي‏كنند و با راهنمايي استاد گروه‏ دنبال دسته اول مي‏گردند.آنها بايد فرار كنند و خود را به مركز برسانند و الا طرف مقابل يكي از بازيكنان را مي‏گيرد و تا مركز اصلي سوار مي‏شود.البته اين بازي‏ بيشتر در غروب آفتاب و درتاريكي و دربازي ديگري‏ به نام شير دررو و روبا بخور تكميل مي‏شود.بازي چشم‏ قويمك را بيشتر در داخل محوطه بسته،دختران‏ انجام مي‏دادند.
شير دررو روباه بخور

بازيكنان به دو گروه تقسيم مي‏شوند و هركدام‏ براي خود استادي را انتخاب مي‏نمايند.سپس با گل‏ گرفتن طبق قرار،يك دسته با راهنمايي استاد خودشان در فاصله‏اي دور مخفي مي‏شوند و استاد آنها با استاد ديگر و ساير بازيكنان به طرف محل استتار كه‏ فقط استاد خودشان مي‏داند به راه مي‏افتند و اين اشعار را مي‏خوانند.

استادها:گل گل چه،بازيكنان جواب مي‏دهند قمار بيچه-استادها:از اون بالا چه آمد؟شاگردان: صداي شمشير آمد.استادها:درخت ما سينجد دره. بازيكنان:غمزه بزي لذت دره-استادها:درخت ما پسته بازيكنان:ننه غلو مسته…اشعار ديگر كه‏ اغلب بي‏معني است و گل گل چه،قمار بيچه در بين‏ اشعار وجود دارد.و در آخر همه نيز:شير دررو،روبا بخور نيز تكرار مي‏گردد.

بازيكنان و استاد سعي دارند محل اختفا را شناسايي كنند و هرنوع جنبنده‏اي را كه در مسير هست‏ زير نظر مي گيرند و اگر حدس زدند كه بازيكنان مقابل‏ را ديده‏اند مي‏گويند:«قرنه گوردم»يعني سياهي آنها را ديدم و به طرف مركز بازي فرار مي‏كنند.چون‏ طرف‏هاي مقابل اگر باشند آنها را تعقيب مي‏نمايند و تا مركز سواري مي‏گيرند.اين بازي بسيار شاد و با هوشياري و زرنگي و سرعت و حركت همراه است و نشان مي‏دهد كه در برهه‏اي از زمان چقدر اين مسائل‏ براي مردم منطقه اهميت داشته است.
حلقه‏ ي چكمندي

دايره‏اي به نسبت تعداد بازيكنان روي زمين‏ رسم مي‏كنند سپس با قرعه يا گل گرفتن معلوم‏ مي‏كنند كدام عده بايد در داخل دايره قرار بگيرند. عده‏اي داخل دايره رو به طرف مركز مي‏ايستند و آماده‏ي سواري دادن مي‏شوند.استاد آنها بايد در اطراف آنها بچرخد و نگذارد آنها سوار شوند و اگر هركدام به داخل حمله كرد با پا او را بزند و از دور خارج كند،البته فريب هم در كار است و حمله از جهات مختلف انجام مي‏شود.پس از سوار شدن‏ مدت‏ها در همان حالت مي‏مانند و باز يك دفعه‏ پياده مي‏شوند و به بيرون فرار مي‏كنند اين بازي تا موقعي كه يكي از افراد در داخل دايره زده نشود ادامه دارد.
حموم سوسي

اين بازي خاص كودكان و نوجوانان بود.مقداري‏ خاك را روي زمين به صورت نيم‏كره درمي‏آوردند و بعد روي آن را با آب صاف مي‏كردند و چون خاك‏ قوچان رسي است در همان حالت مي‏ماند.سپس در و پنجره مي‏گذاشتند و با چوب نازكي خاك‏هاي داخل‏ را به تدريج درمي آوردند.انحناي نيمكره با پنجره‏ها وضع جالبي پيدا مي‏كرد و اين بازي به هنر و خلاقيت‏ بچه‏ ها كمك زيادي مي‏كرد.

خروس‏بازي:اين بازي فردي است و به‏ صورت جمعي هم انجام مي‏شود.بازيكنان به دو گروه‏ تقسيم مي‏شوند و بعد از هرگروه يك نفر با لي‏لي‏ كردن و يك پا رو هم حركت مي‏كنند و با زدن شانه‏ به هم سعي دارند كه طرف را از دور خارج كنند.البته‏ جاخالي دادن آنها و ضربه زدن‏ها در خارج كردن افراد بسيار مؤثر است.هرگروهي كه تعداد زيادتري را از دست بدهد بازنده است.البته هرفرد پس از افتادن و يا اينكه پا را به زمين بگذارد بازنده محسوب و از دور خارج مي‏گردد.در بازي گروهي حملات دو گروه با همان حالت به هم آغاز مي‏گردد و هركس سعي مي‏كند يكي از طرف مقابل را از پاي درآورد و در صورتي كه همه‏ي افراد گروه مقابل خارج شدند بازنده‏ محسوب مي‏گردند.
رهارها

بازينكان به دو گروه تقسيم مي‏شوند و با قراري‏ كه مي‏گذارند،يا پستي وبلندي‏ها را و يا درخت‏ها را و يا مراكزي را مشخص مي‏كنند و يا دو نفر از يك گروه به هم‏ رسيدند رها مي‏گردند و طرف ديگر حق زدن ندارد،بعد افراد در محل‏هاي تعيين‏شده مي‏ايستند و طرف‏هاي‏ بازي نيز مترصدند كه آنها را از آن محوطه خارج كنند اين‏ بازي تا آخر كه مانده و از دور خارج نشده است‏ ادامه دارد.چالاكي،سرعت عمل،هشياري بسيار مؤثر است.
سه بسه قطار

بازي هوشي است و در اكثر جاها متداول است. مربعي با خطوط موازي رسم مي‏كنند از نيمه مربع به‏ طرف مقابل نيز خطوطي مي‏كشند و اقطار آن را نيز رسم مي‏نمايند،به طوري كه در هرضلع سه نقطه‏ برخورد وجود دارد.دو بازيكن مي‏نشينند و هركدام‏ مهره يا سنگ يا شي خاصي را مي‏گزيند و در محل‏ تقاطع و مركز قرار مي‏دهد.نفر دوم هم پس از او اين‏ كار را مي‏كند و هركس توانست زودتر سه مهره‏ي‏ خود را رديف نمايد برنده است.بازي فردي است و بستگي به هوش زياد دارد.
گرگم ‏به‏ هوا

تقريبا نظير رهارهاست.پستي وبلندي‏هايي را براي خود انتخاب مي‏كنند و اگر زمين مسطح باشد قرار مي‏گذارند كه هركس يك پاي خود را بالا بگيرد محفوظ است.در رهارها اگر دو يار دست به‏ هم دادند رها مي‏شوند ولي در اينجا بايد حتما در محل‏هاي انتخابي قرار بگيرند تا محفوظ باشند. اين بازي بيشتر خاص دختران است و به تحرك‏ افراد كمك مي‏كند.
گوگ چمبه

توپي جيري با چوبي حدود ۷۵ سانتي‏متر وسيلهء بازي است.محوطه‏اي بزرگ لازم است. طبق گل گرفتن يك نفر براي زدن توپ انتخاب‏ مي‏شود و توپ را با چوب مي‏زند.هركس توپ را گرفت به جاي او مي‏آيد و مشغول توپ زدن‏ مي‏شود.فرقي كه با ازبك‏چور دارد در آنجا دو گروه انتخاب مي‏شوند و فرار از مبدأ تا مقصد و برگشت نو مي‏گردد.ولي در اينجا فقط گرفتن‏ توپ و زدن آن است.
گوش توي

استاد پولي يا وسيله‏اي انتخاب و پرتاب‏ مي‏كند.يك گروه دنبال برداشتن آن مي‏روند و گروه ديگر آنها را تعقيب مي‏كنند و در صورتي كه‏ به او سيدند از گوشش مي‏گيرند و مي‏كشند تا شئي مورد نظر را پرتاب كند و يا بگيرند.

شئي دست هركس بيفتد همين حالت را دارد و كسي برنده است كه شيء مورد نظر را به مقصد برساند و اگر پول باشد از آن او خواهد بود.
گل‏گل

بازي زمستاني و هوشي است.بازيكنان به دو گروه تقسيم مي‏شوند و دو استاد براي خود انتخاب‏ مي‏كنند.استادان در محلي مي‏نشينند و هرگروه در كنار استاد خود قرار مي‏گيرد.با گل گرفتن مشخص‏ مي‏كنند كه گل دست چه گروهي باشد آنگاه استاد گل را مي‏گيرد و در ظاهر دم مشت افراد خود قرار مي‏دهد بعد در محل خود قرار مي‏گيرد.آن‏گاه‏ طرف‏هاي مقابل با كمك استاد بايد گل را پيدا كنند. روحيه قوي،تيزهوشي،روان‏شناسي در اين امر مؤثر است.استاد طرف مقابل با كمك افراد خود مي‏تواند دست‏هاي بازيكنان طرف را پوچ كند.براي اين امر به چشم بازيكن زل مي‏زنند و مي‏گويند گل را بده او هم براي رد گم كردن مطالبي مي‏گويد و بالاخره‏ دست راست و يا چپ را پوچ مي‏نمايند و به همين‏ ترتيب بازي ادامه دارد.اگر گل را گرفتند نوبت بازي‏ به عد همقابل مي‏رسد براي اين منظور قرار مي‏گذارند هرگل كه گرفته شده يا بيست امتياز به حساب آيد و اگر به صد رسيد آن عده برنده مي‏شوند و ممكن‏ است گل چندين بار ردوبدل شود.اغلب در زمستان‏ها و در عروسي‏ها،در قهوه‏خانه‏ها انجام‏ مي‏گردد.
گو-گزره پنيره

عده‏اي بازيكنان به دو دسته تقسيم مي‏شوند و همان‏طوري كه از نام آنها پيداست به محلي بستگي‏ خاصي دارد.وسيله‏اي سياهرنگ براي نمود گاو، سبزه كه از نام گزري يك نوع گياه محلي است‏ استفاده شده و پنيز هم بايد شي سفيدرنگ باشد و دو نفر استاد انتخاب مي‏شوند.آن‏گاه يكي از استادها وسيله‏اي را در مشت خود قرار مي‏دهد و از نفر اول مي‏پرسد گو،گزره يا پنيره؟آن نفر بايد نام‏ يكي از سه اسم را ببرد الي آخر بعد مشت خود را باز مي‏كند.آنهايي كه جواب صحيح داده‏اند يك‏ طرف قرار مي‏گيرند باز اين عمل از نو شروع‏ مي‏شود تا حالت تعادل بين دو عده برقرار شود و دسته برنده و باز استاد شروع به پرسش مي‏كند و يكي از سه وسيله را در مشت خود قرار مي‏دهد. اگر مركوب درست گفت كه رها مي‏شود و الا استاد مي‏گويد يك چشم قنيّم يعني يك چشم بسته و باز اگر براي بار دوم نگفت مي‏گويد چشم ديگر بسته و يا نقيم و براي بار سوم ممكن است استاد بگويد يك پا بالا و اين نوعي تنبيه است و بازي تا حدس زدن صحيح براي طرف مقابل ادامه دارد و بعد جا عوض مي‏شود.
لپر،لپر

لپر در اصطلاح محلي،عبارت است از يك تكه‏ سنگ صاف و قدري برجسته و احتمالا قدري مدور. بازي دو نفري است كه بايد يكي لپر را پرت كند و ديگري بايد لپر او را بزند و اگر چنين شد از محل‏ پرتاب تاجاي زدن لپر سوار طرف مي‏شود.نوع ديگر آن اين است كه دايره‏اي روي زمين رسم مي‏كنند و سنگ‏هايي بر روي قطر دايره قرار مي‏دهند و بعد آنها را با لپر فاصله‏اي معيني مي‏زنند هريك از بازيكنان سنگ بيشتري خارج كرد برنده است.
مازالاق

وسيله بازي چوبي است به شكل مخروط و در رأس آن ميخي نصب مي‏كنند و نخ با طناب خاص‏ بازي را به دور مخروط از قسمت رأس آن تا سطح‏ مي‏پيچند و بعد يك سرنخ را در دست مي‏گيرند و از روي سر خود رها و پرتاب مي‏كنند.مازالاق به روي‏ زمين رها مي‏شود.نوع كوچك آن فرفره است كه‏ در روي ميزها استفاده مي‏شود و بعد هركس‏ نتوانست درست عمل كند مازالاق خود را در مركز قرار مي‏دهد و بعد ديگران با پرتاب مازالاق خود سعي مي‏كنند مازالاق وسط را بزنند.بعضي اوقات‏ ممكن است مازالاق وسط بشكند.اين نوع بازي ار قارت مي‏گويند.
نون‏نون

وسايل بازي توپ جيري كوچك-محوطه‏اي‏ وسيع-بازيكنان به دو دسته تقسيم مي‏شوند و با قرارداد يك عده توپ را مي‏گيرند و بعد با دست به‏ هم پاس مي‏دهند.عده‏ي مقابل بايد جلو پاس توپ‏ را بگيرند و توپ را تصاحب نمايند.اين بازي يك‏ نوع پاسكاري با توپ است كه به فرم بسكتبال‏ عمل مي‏شود منتهي با توپي كوچكتر بازي مي‏شود كه براي همه ميسر باشد.
هركي همچي،همچي نكنه چو مخوره يا هرچي استا گفت:

عده‏اي براي خود استادي انتخاب مي‏كنند او بايد مهارت كافي داشته باشد تا بتواند بچه‏ها را و يا نوجوانان را سرگرم كند.بعد استاد مي‏گويد:توپول‏ موپول،بچه‏ها آن را تكرار مي‏كنند.او بعد مي‏گويد: دست توپول.بازيكنان تكرار مي‏كنند و بعد مي‏گويد پا توپولو،باز هم بازيكنان تكرار مي‏كنند.آن‏گاه او مي‏گويد:هركي همچي،همچي،همچي نكنه چو مخوره و بعد نرمشي و يا كاري را آغاز مي‏كند. بازيكنان بايد مطابق استاد عمل كنند هركس انجام‏ ندهد جريمه مي‏شود و دست و پاي او را مي‏گيرند و باسنش را به زمين مي‏زنند.اين بازي در عروسي‏ها و ختنه‏سوري‏ها هم انجام مي‏شود.استاد كف دست‏ خود را سياه مي‏كند و بعد به روي افراد مي‏مالد و همين اشعار را مي‏خواند و ديده مي‏شود كه روي‏ عده‏اي سياه شدهاست.آنها ناخودآگاه دست خود را به روي ديگران هم مي‏مالند و روي عده‏اي را سياه‏ مي‏نمايند كه با تفريح و خنده همراه است اين بازي‏ با انجام حركات بدني و نرمشي مفيد همراه است.
ارغن ارغن بابجول«تاپ»

آغل‏آغل با تشله-تشله‏ بازي يا تيله‏ پازي- چفت‏چفت با تيله و گردو و يا سنگ-يك قل دو قل‏ كه بيشتر بازي دخترانه است-آقات از شهر آمده- استاي زنجيرباف گرگم و گله مي‏زنم تيز از بازي‏هايي است كه در محل انجام مي‏شود و مشابه‏ آن در محل‏هايي ديگر وجود دارد.
پاورقي:

(۱)-نقل از كتاب فن و بند كشتي نوشته حبيب الله بلور.

(۲)-به دست زدن،قرص مي‏گفتند.

(۳)-دوبرت صدايي است كه در محل گوسفندان را مي‏خوانند.