والدين موفق حساب و كتاب زندگي را به كوچوكوها بياموزيم

حساب و كتاب زندگي را به كوچوكوها بياموزيم

مجموعه: والدين موفق

در آموزش توسط خانواده به كودك مي آموزيم، ارزيابي و قضاوت نقش مهمي دارد

از قديم گفته اند، چيزي كه با شير بيايد، با مرگ مي رود، حالا در اين ضرب المثل كمي اغراق شده و به نوزاد شيرخوار اطلاعات زيادي را نمي توان منتقل كرد، منظور اما اين است كه تربيت در سال هاي ابتدايي تولد فرزندان اثرات بلندمدت و مانايي بر ذهن و رفتار آنها در آينده مي گذارد.

امام صادق(ع) مي فرمايند: «بر هر مسلماني كه ما را مي شناسد، سزاوار است كه هر روز و هر شب، رفتارش را نزد خود مورد بررسي قرار دهد، اگر آن را نيك يافت بر آن بيفزايد و اگر آن را گناه يافت، آن عمل را ترك كند و استغفار كند»، اين حديث و احاديث فراوان ديگر بر اهميت مديريت رفتار و محاسبه و كنترل رفتارهاي ما توسط خودمان تأكيد دارد. خانواده اي كه حساب اعمال خود را داشته باشد مطمئنا كودكي را پرورش مي دهد كه بتواند اعمال و رفتار خود را بسنجد. در واقع كودكي كه سيستم پاداش و تنبيه را درك كند، مي تواند ارزيابي هاي ساده در درك موقعيت ها داشته باشد.

نقد رفتار به جاي نقد شخصيت
در آموزش توسط خانواده به كودك مي آموزيم، ارزيابي و قضاوت نقش مهمي دارد. طبيعتا بايد رفتار و گفتار كودك، توسط شما و به خصوص خود او مورد ارزيابي و قضاوت قرار بگيرد. از همين اول با خودتان قرار بگذاريد كه هدف در اين پروژه رفتار كودك باشد، نه شخصيت او. مورد قضاوت قرار دادن شخصيت كودك در اين سنين پايين مي تواند لطمه هاي جبران ناپذيري به چارچوب هويتي و شخصيتي او وارد كند. رفتار را نقد كنيد نه شخصيت را. مثلا بگوييد:«علي پسرم، تو ديروز با خواهرت درگير شدي يا او را كتك زدي، اين رفتار تو خيلي بد بود و من از تو چنين انتظاري نداشتم».

محاسبه روزانه رفتار
يك بازي دسته جمعي شيرين راه بيندازيد. هر شب موقع خواب، پدر و مادر و بچه ها، دور هم جمع بشويد و چند دقيقه اي صحبت كنيد. در اين جلسه از هر كدام از اعضاي خانواده بخواهيد كارهايي را كه از صبح و آغاز روز انجام داده بيان كند. بعد كمي درباره حواشي هر رفتاري صحبت كنيد و سعي كنيد به جمع بندي برسيد كه اين رفتار مناسب بوده يا نامناسب. براي رفتارهاي خوب يك تشويق ساده شيرين مشخص كنيد. مثلا مي توانيد يك سرود دسته جمعي را بخوانيد يا حتي با دست زدن رفتار خوب را مورد تشويق قرار دهيد. اين كار را به خصوص ابتدا از رفتارهاي خود و همسرتان شروع كنيد و اجازه بدهيد بچه ها كارهاي شما را نقد كنند. سپس رفتار بچه ها را بررسي كنيد و آنها را نقد كنيد. با انجام چنين كاري، شما نقد و بررسي رفتارهاي روزانه را جزو اعمال و آداب روزانه زندگي خود و خانواده تان قرار مي دهيد.

عكس العمل هاي حساب شده
اينكه كودك در جلسه بررسي خانوادگي، دست به خودافشايي بزند يا نه كاملا به رفتار و عكس العمل هاي شما بستگي دارد. اگر شما بتوانيد يك فضاي صميمي دوستانه و امن در جلسه خانوادگي برقرار كنيد، كودك شما هم به اين فضاي امن اعتماد خواهد كرد و رفتارهاي نامناسبي را كه گاه حتي شما از آنها خبر هم نداريد، در گروه مطرح خواهد كرد. اما اگر در برابر خودافشايي ها و مطرح كردن مسائل، عكس العمل تند نشان دهيد و مثلا كودك را مواخذه و توبيخ كنيد، به صورت غيرمستقيم اين پيام را به كودك منتقل كرده ايد كه براي آسيب كمتر، پنهان كاري بيشتري بكند. اين علاوه بر اينكه هدف جلسه، مبني بر آموزش ارزيابي و كنترل رفتارها به كودك را تحت الشعاع قرار مي دهد، باعث خطرات ديگر، ناشي از پنهان كاري كودك نيز خواهد شد. پس لطفا هرچقدر هم بابت رفتاري ناراحت شديد، در برابر اعتراف و خودافشايي كودك رفتاري متعادل را در پيش گرفته و با او تند برخورد نكنيد.

جايزه هاي كوچك براي كوچك تر ها
در طول هفته، بدون اينكه قولي بدهيد يا حرفي از قبل بزنيد رفتارهاي كودك را بررسي كنيد مثلا يكي دوبار در طول ماه، يك جايزه كوچك براي او بخريد و در جلسه ارزيابي خانوادگي پايان روز، به او بدهيد و بگوييد:«زهراجان، در مهماني اي كه برگزار شد، رفتار تو خيلي خوب و پسنديده بود و اين جايزه را بابت تلاشت براي خوب بودن و بهتر شدن رفتارهايت براي تو گرفته ام». دقت كنيد كه چنين كاري نبايد يك رسم ثابت و مشخص شود.يعني كودك نبايد تصور كند كه براي خوب بودن، هميشه بايد مورد تشويق قرار بگيرد.

تابلوي پيشرفت
خروجي جلسه ارزيابي خانوادگي شما علاوه بر صحبت هايي كه در آن مطرح مي شود مي تواند به صورت يك تابلو تعيين وضعيت مشخص شود. يك صفحه مقوايي بزرگ تهيه كنيد و آن را در بخشي از اتاق كودك نصب كنيد. بنا بر علاقه كودك و سليقه خودتان با نقاشي و چسباندن كاغذهاي رنگي، يك جاده در اين مقوا رسم كنيد. هر كدام از فرزندان خانه بايد روي اين جاده كه مي توانيد آن را تابلوي پيشرفت يا تابلوي موفقيت نامگذاري كنيد، يك نشانه داشته باشند، اين نشانه مي تواند شكلك يك عروسك يا حتي عكس يك ماشين يا موتور باشد كه نام فرزند شما روي آن نوشته شده. به ازاي كارهاي خوبي كه كودك در طول روز انجام مي دهد، نشانه مخصوص به او را به جلو و به سمت هدف و انتهاي مسير ببريد و در قبال هر رفتار نامناسبي كه از او سر زد و ارزيابي كرديد، نشانه او را يك خانه به عقب بياوريد.

هدف را گم نكنيد
دقت كنيد هدف كلي ما از آموزش خود محاسبه گري به كودك چه چيزي است. گاهي ما در طول رفتارهايمان هدف اصلي را گم مي كنيم و از مسير اصلي منحرف مي شويم. قرار نيست ما روش هاي اعتراف گرفتن از كودك و افشاگري او را به كاري نرم و جذاب تبديل كنيم. هدف ما اساسا اين است كه كودك رفتارهاي خود را مورد بررسي و نقد قرار دهد تا وجدان او بيدار شود و با مشخص شدن رفتارهاي نامناسب، براي جبران و اصلاح آنها تلاش كند و ما هم به عنوان پدر و مادر در اين راه به او كمك كنيم. پس دقت كنيد در مسير رسيدن به اين هدف دچار انحراف نشويد و هدف را گم نكنيد. همواره پس از اعتراف كودك به رفتاري نامناسب، او را بابت صداقت و شجاعتش بابت بيان اين مسئله تشويق كنيد.

منبع:همشهري دو