مذهبي -اميدبخش ترين آيه قرآن كدام است؟

اميدبخش ترين آيه قرآن كدام است؟

مجموعه: داروخانه معنوي

 خداوند متعال خود را در قرآن كريم با صفات زيادي به بندگان خويش معرفي فرموده است

به هنگامى كه خداوند تبارك و تعالى در روز قيامت رحمتش را بگستراند، گستردگى رحمت به صورتى است كه ابليس در رحمت رحيميّه حضرت حق به طمع مي افتد.

خداوند متعال خود را در قرآن كريم با صفات زيادي به بندگان خويش معرفي فرموده است؛ صفاتي كه هر كدام جلوه اي از جمال و جلال الهي را به نمايش ميگذارد. صفت رحمت يكي از اين صفات است كه در بيش از 500 آيه از آن سخن به ميان آمده است.

ابتدا سزاوار است تعريفي اجمالي از معناي رحمت ارائه دهيم. رحمت، نوعي رقت و حالت قلبي است كه احسان و نيكي به شخص مورد دلسوزي را در پي داشته باشد. البته در تعبيرات قرآني گاهي به دلسوزي بدون احسان رحمت گفته ميشود؛ همانگونه كه برخي اوقات احسان بدون حالت قلبي را نيز رحمت مينامند.

در قرآن كريم هر جا كه رحمت خداوند متعال به بندگانش مطرح ميشود، منظور احسان و تفضل و نيكي بدون حالت تأثر قلبي است؛ چرا كه ذات مقدس او منزه از تأثرات قلبي و رقت دل و ... است. (مفردات راغب اصفهاني، ذيل واژه رحم)

اينك در كنار مائده آسماني قرآن مينشينيم و با استفاده از آيات نوراني، با اين صفت الهي بيشتر آشنا ميشويم:

1- تعداد تكرار
واژه "الرحمن" در سراسر قرآن كريم 157 مرتبه، و واژگان الرحيم و رحيم و رحيما جمعاً 166 مرتبه تكرار شده اند. در مواردي كه در قرآن كريم اين كلمات آمده، به عنوان صفت الهي است، مگر در يك مورد در آيه 128 سوره توبه كه كلمه رحيم در وصف پيامبر اكرم (صلي الله عليه و آله و سلم) آمده است.

در 4 مورد از خداوند طلب رحمت شده كه سه مورد آن از طرف پيامبران و ديگري از سوي بندگان خالص الهي است. كه عبارتند از: بقره/286، اعراف/151 و 155، مؤمنون/109.

در 4 جا هم خداوند متصف به «ارحم الراحمين»؛ اعراف/151، يوسف/64، يوسف/92 و انبياء/83 و در يك مورد «خير الراحمين» گرديده مؤمنون/118.

2 - رحمت الهي در برخي آيات
پروردگار شما بخشنده و داراي رحمت است «وَرَبُّكَ الْغَفُورُ ذُو الرَّحْمَةِ» كهف/58.

خداوند رحمت را بر خويش واجب فرموده است «كَتَبَ رَبُّكُمْ عَلَي نَفْسِهِ الرَّحْمَةَ» انعام/12 و 52.
رحمت الهي واسع است و شامل هر چيزي ميشود «وَرَحمَتِي وَسِعَت كُلَّ شَيء» اعراف/156.
رحمت خدا به نيكوكاران نزديك است «إِنَّ رَحْمَتَ اللَّهِ قَرِيبٌ مِنَ الْمُحْسِنِينَ» اعراف/56.

اي كساني كه به خود ظلم كرده ايد! هرگز از رحمت خدا نااميد نشويد «قُلْ يا عِبَادِي الَّذِينَ أَسْرَفُوا عَلَي أَنْفُسِهِمْ لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ» زمر/53.

از رحمت مايوس نميشوند، مگر گمراهان «وَمَنْ يقْنَطُ مِنْ رَحْمَةِ رَبِّهِ إِلَّا الضَّالُّونَ» حجر/56.

حقيقتاً هيچ كسي نميتواند مانع نزول رحمت الهي بر انسان شود و اگر خداوند رحمتي را از شخصي دريغ دارد، هيچ كس نميتواند آن رحمت را بر وي فرود آورد «مَايفْتَحِاللَّهُ لِلنَّاسِ مِنْ رَحْمَةٍ فَلا مُمْسِكَ لَهَا وَمَايمْسِكْ فَلا مُرْسِلَ لَهُ مِنْ بَعْدِهِ» فاطر/2.

3- رحمت در ميان مؤمنان
از خصوصيات اصحاب اليمين، سفارش به رحمت به يكديگر است ... وَتَوَاصَوْا بِالْمَرْحَمَةِ أُولَئِكَ أَصْحَابُ الْمَيمَنَةِ« بلد/17 18.

مؤمنان با دشمنان سخت و محكم، ولي با يكديگر با رحمت برخورد ميكنند «وَالَّذِينَ مَعَهُ أَشِدَّاءُ عَلَيالْكُفَّارِ رُحَمَاءُ بَينَهُمْ» فتح/29.

از سر مهرباني، بال فروتني بر آنان (پدر و مادر) بگستر «وَاخْفِضْ لَهُمَا جَنَاحَ الذُّلِّ مِنَ الرَّحْمَةِ» اسراء/24.

دعا براي مورد رحمت قرار گرفتن پدر و مادر از وظايف فرزندان است؛ چرا كه در كودكي او را تربيت كرده اند «... وَقُلْ رَبِّ ارْحَمْهُمَا كَمَا رَبَّيانِي صَغِيراً» اسراء/24. 

اى بندگان من كه بر خود اسراف و ستم كرده ايد! از رحمت خداوند نوميد نشويد

 
فراگيرترين آيه قرآن از جهت رحمت الهي به بندگان كدام است؟
بر اساس برخي از روايات؛ فراگيرترين و گسترده ترين آيه از جهت اميد و رحمت قرآن، اين آيه مباركه است: «...يا عِبادِيَ الَّذِينَ أَسْرَفُوا عَلى أَنْفُسِهِمْ لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللهِ إِنَّ اللهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِيعاً إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ»؛ (زمر، 53) بگو: اى بندگان من كه بر خود اسراف و ستم كرده ايد! از رحمت خداوند نوميد نشويد كه خدا همه گناهان را مي آمرزد؛ زيرا او بسيار آمرزنده و مهربان است.

دقت در تعبيرات فوق نشان مي دهد كه اين آيه از اميدبخش ترين آيات قرآن مجيد نسبت به همه گنهكاران است، شمول و گستردگى آن به حدى است كه در روايات از آن تعبير به «أوسَعُ الآيات » شده است:

اين آيه از اميدبخش ترين آيات قرآن مجيد نسبت به همه گنهكاران است، شمول و گستردگى آن به حدى است كه در روايات از آن تعبير به «أوسَعُ الآيات » شده است.

1- پيامبر خدا (صلي الله عليه و اله) فرمود: «دوست ندارم كه دنيا و آنچه در آن است، به ازاىِ اين آيه از آنِ من باشد: يا عِبادِيَ الَّذِينَ أَسْرَفُوا عَلى أَنْفُسِهِمْ...». مردى گفت: اى پيامبر خدا! پس كسى كه شرك ورزيده است [آيا اين آيه، شامل حال او هم مي شود]؟ پيامبر (صلي الله عليه و آله) سكوت كرد و سپس سه بار فرمود: بجز كسى كه شرك ورزيده است». (أبوبكر بيهقي، أحمد بن حسين، شعب الايمان، ج 9، ص 340 ٓ 341)

2- امام على (عليه السلام) فرمود: «در قرآن، آيه اى فراگيرتر از "يا عِبادِيَ الَّذِينَ أَسْرَفُوا عَلى أَنْفُسِهِمْ..." وجود ندارد». (طبرسي، فضل بن حسن، مجمع البيان في تفسير القرآن، ج 8، ص 784)

3- گفته شد: اين آيه، درباره وحشى، قاتل حمزه، نازل شد، آنگاه كه خواست اسلام آورد؛ امّا ترسيد كه توبه اش پذيرفته نشود و چون اين آيه نازل شد، اسلام آورد. به پيامبر (صلي الله عليه و آله) گفته شد: اى پيامبر خدا! اين آيه اختصاص به او دارد يا شامل حالِ همه مسلمانان مي شود؟ پيامبر (صلي الله عليه و آله) فرمود: «شامل همه مسلمانان مي شود». (طبرسي، فضل بن حسن، مجمع البيان في تفسير القرآن، ج 8، ص 785)

دليل وسعت و فراگير بودن اين آيه شريفه نيز روشن است؛ زيرا:
1- تعبير به «يا عبادى» (اى بندگان من!) آغازگر لطفى است از ناحيه پروردگار.

2- تعبير به «اسراف» به جاى «ظلم و گناه و جنايت» نيز لطف ديگرى است.

3- تعبير به «عَلى أَنْفُسِهِمْ» كه نشان مي دهد گناهان آدمى همه به خود او باز مي گردد، نشانه ديگرى از محبت پروردگار است، همان گونه كه يك پدر دلسوز به فرزند خويش مي گويد «اين همه بر خود ستم مكن!»

4- تعبير به «لا تقنطوا» (مأيوس نشويد) با توجه به اين كه «قنوط» در اصل به معناى مأيوس شدن از خير است (راغب اصفهاني، حسين بن محمد، مفردات الفاظ القرآن ، ص 685) به تنهايى دليل بر اين است كه گنهكاران نبايد از «لطف الهى» نااميد گردند.

5- تعبير «مِنْ رَحْمَةِ اللهِ» بعد از جمله «لا تقنطوا» تأكيد بيشترى بر اين خير و محبت مي باشد.

6- هنگامى كه به جمله «إِنَّ اللهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ» مي رسيم كه با حرف تأكيد آغاز شده و كلمه «الذنوب» (جمع با الف و لام) همه گناهان را بدون استثنا در بر مي گيرد سخن اوج مي گيرد و درياى رحمت مواج مي شود.

7- هنگامى كه «جميعا» به عنوان تأكيد ديگرى بر آن افزوده مي شود، اميدوارى به آخرين مرحله مي رسد.

8 و 9- توصيف خداوند به «غفور» و «رحيم» كه دو وصف از اوصاف اميد بخش پروردگار است، در پايان آيه جايى براى كمترين يأس و نوميدى باقى نمي گذارد. (تفسير نمونه، ج 19، ص 499 ٓ 500)

به همين دليل آيه فوق؛ گسترده ترين و فراگيرترين آيات قرآن است كه شمول آن هر گونه گناه را در بر مي گيرد، و نيز به همين دليل از اميدبخش ترين آيات قرآن مجيد محسوب مي شود. و جلوه گري عمل به اين آيه شريفه در توبه واقعي انسان است.

حديثي زيبا براي حسن ختام: طمع ابليس به رحمت خدا
امام صادق عليه السلام در اين باره فرمود: إذا كانَ يَوْمُ الْقِيامَةِ نَشَرَ اللّهُ تَبارَك وَتَعالى رَحْمَتَهُ حَتّى يَطْمَعَ إبْليسُ فى رَحْمَتِهِ. (بحار الأنوار: 7/ 287، باب 14، حديث 1؛ الأمالى، شيخ صدوق: 205، حديث 2)

به هنگامى كه خداوند تبارك و تعالى در روز قيامت رحمتش را بگستراند، گستردگى رحمت به صورتى است كه ابليس در رحمت رحيميّه حضرت او به طمع افتد.

منابع:
 اسلام كوئيست
 حوزه
تبيان