بهناز مقدسي - روزنامه شهروند: سالن آرايش در غرب تهران، غلغله است. مشتري‌ها زيردست آرايشگران نشسته‌اند. مرجان ٢٣‌سال دارد؛ درحال چسباندن يك دسته موي طلايي روي سر مشتري‌اش است. او ٤‌سال است كه در آرايشگاه اكستنشن‌كار شده. مرجان آرايشگري را روزمرگي مي‌داند. آرايشگري، حرفه‌اي‌ كه شايد در ايران به دليل فضاي زنانه اما بازش به چشم خيلي‌ها شغل باكلاسي به حساب نيايد اما پول خوبي دارد. در هر كوچه و خياباني كه آرايشگاه باز كني، دست‌كم زنان محله مشتري‌ات مي‌شوند و درآمد خوبي داري؛ آن‌قدر كه اين شغل توانسته در ايران جزو مشاغل پردرآمد باشد.

صداي موزيك در سالن آرايشگاه بلند شده؛ آرايشگران با فاصله كمي از يكديگر مشغول آرايش صورت و موهاي مشتريان‌شان هستند. به‌جاي دست‌وچشم‌هاي‌شان بيشتر زبان‌شان كار مي‌كند. مرجان همين‌طور كه لايه‌لايه موهاي بلوند را لابه‌لاي موهاي مشتري‌اش وصل مي‌كند، مثل ويزيتورها محصولات جديد آرايشي و بهداشتي را تبليغ مي‌كند و آخر هر جمله‌اش يك «عزيزم» هم مي‌چسباند. «ماسك صورت استفاده كردين عزيزم؟ ماسك محافظ سرما با تركيبي از روغن گياه ماكاداميا و مولتي‌ويتامين، باعث ميشه تو سرماي زمستون پوست صورتت خشك نشه». زن نگاهي به پوستش در آيينه مي‌اندازد، خط‌هاي پيشاني‌اش عميق‌تر شده و زير چشمانش گود رفته، مي‌گويد: «سرما با پوستم اين كاررو نكرده، رژيم لاغري داغونم كرد. مدام گرسنگي مي‌كشم ولي لاغر نمي‌شم، آخرش هم مي‌دونم، گشنه و چاق از دنيا ميرم.» فرصت به‌دست مرجان مي‌افتد؛ فرصتي براي فروش محصولاتش: «واقعيتش اينه كه غذانخوردن و رژيم كافي نيست.

 اصلا بدون مكمل نمي‌شه استايلت‌رو عوض كني.» او فورا با دست يكي از همكارانش را نشان مي‌دهد و مي‌گويد: «اونو ببين، ٩٥ كيلو بود. دكتري نبود كه نرفته باشه و رژيمي نبود كه نگرفته باشه. ولي از وقتي قرص لاغري‌رو با يك پودر استفاده كرد، بعد از ٤ ماه شده باربي. الانم ديگه مصرفش‌رو كنار گذاشته چون اصلا مواد اعتيادآوري نيست». باوركردني نبود؛ انصافا دخترك لاغراندامِ باربي‌طور، مدل تبليغاتي خوبي بود براي غالب‌كردن هر محصولي به مشتري. سشوار صدابه‌صدا نمي‌رساند، مرجان در گوش مشتري‌اش چيزي مي‌گويد و  زن سرش را تكان مي‌دهد؛ او هم مي‌خواهد مثل هر زني لاغر و خوش‌اندام باشد، مرجان هم دستش را خوانده بود. «مگر شيشه اعتيادآور نيست؟». «نه عزيزم». معامله جور است.

هيچ‌چيز سر جايش نيست

آرايشگاه، داروخانه نيست. ما باز هم مي‌گوييم. حتي اگر بدانيد،  باز هم خيلي صريح توصيه مي‌كنيم. از ٢‌سال پيش، جسته‌وگريخته خبرهايي مبني‌بر فروش شيشه در آرايشگاه‌هاي زنانه بر سرخط خبرها نشست. خبري كه الگوي تهيه و توزيع موادمخدر در كشور را به طرز عجيبي عوض كرده بود. زنان كه براي آرايش‌كردن به آرايشگاه زنانه مي‌رفتند در برابر تبليغ مصرف قرص و موادي كه يك‌شبه وزن‌شان را كم كند و به قول خودشان باربي‌طور شوند، قرار مي‌گرفتند؛ هنوز هم مي‌گيرند. برخورد با آرايشگاه‌هاي متخلف اگرچه، اين پيشامد عجيب و ناخوشايند را كنترل كرده اما هنوز هم اين روند غيرمعمول ادامه‌دار است. از آن روزي كه خريد و فروش شيشه و قرص‌هاي محرك در آرايشگاه‌ها از كنترل خارج شد، خيلي از زنان ناخواسته معتاد شدند.

فروش اين مواد كه با بسته‌بندي‌هاي كوچك قابل جاسازي در هر جايي هستند، تعريف خدمات ارايه شده در آرايشگاه‌هاي زنانه را فروپاشيدند. جالب اين‌جاست كه فروشنده، ويزيتور يا آرايشگر تأكيد دارند كه جادوي اين مواد، اعتيادآور نبودن آن است. سيمين ٣١ساله كه يكي از بزرگترين معضلاتش در زندگي داشتن اضافه‌وزن است و يك‌بار در برابر پيشنهاد مصرف شيشه در يك آرايشگاه قرار گرفته به «شهروند» مي‌گويد: «خيلي وسوسه‌انگيز بود. من مي‌دونستم اون ماده‌اي كه به‌عنوان يك قرص لاغري پيشنهاد ميدن، قرص محرك و جزو مواد اعتيادآور است ولي خيلي‌ها را ديده‌ام كه با علم به اين‌كه اين مواد همان شيشه است و مي‌دانند ضرر و زيان و اعتياد رواني‌اش چيست اما به‌خاطر تبليغات فروشنده، قانع شده و آن را خريده‌اند.»

از نظر پزشكي، شخصي كه حتي يك‌بار تجربه مصرف مخدر شيشه (مت‌آمفتامين) را  احساس كند و پس از آن هم ديگر اين ماده را مصرف نكند، باز هم جزو افرادي محسوب مي‌شود كه در تمام طول زندگي‌اش، آمادگي و ريسك بالاتري نسبت به ديگران براي معتادشدن دارد. به اين معني كه تا آخر عمر هر لحظه با كوچكترين  ناراحتي يا فشار به مصرف شيشه روي مي‌آورد.

شنيده‌ها حاكي است از...

باورهاي‌ غلط راه‌هاي ميانبر دارند. اعتياد به شيشه هم يكي از همان باورهاي غلط است كه اين روزها هرچقدر هم كه درباره عوارضش صحبت مي‌شود اما هنوز باورهاي غلط مختص به ماهيتش را در ذهن برخي از مردم جا انداخته است. شيشه لاغر مي‌كند؟ اين ماده محرك فوق‌العاده خطرناك چه كاري با متابوليسم بدن مي‌كند كه ساده‌انگارانه، لاغري را بهانه مصرفش قرار مي‌دهند؟

شيشه تا حدودي لاغر مي‌كند! چرا؟ چون روي قسمتي از مغز كه مربوط به اشتهاست، تأثير مي‌گذارد و درواقع آن قسمت را مهارمي‌كند. هيچ‌كس با مصرف شيشه لاغر نمي‌شود؛ چرا؟ چون قبل از اين‌كه بخواهي ٥‌درصد از وزنت را كم كني، دچار عوارض ناشي از مصرف شيشه مي‌شوي. اينها را سعيد صفاتيان، رئيس كارگروه كاهش تقاضا در كميته مستقل مبارزه با موادمخدر به «شهروند» مي‌گويد: «خانمي كه ٨٠كيلو وزن دارد، اگر بخواهد با مصرف شيشه خودش را لاغر كند، بايد يك‌ماه‌ونيم تا ٢ ماه شيشه مصرف كند تا ٥ كيلو لاغر شود. پس از اين ٢ماه ديگر زمان اعتياد رواني به اين ماده فرا رسيده و فرد نه‌تنها معتاد به مصرف شيشه  مي‌شود بلكه رفته‌رفته عوارض مصرف نيز خودش را نشان مي‌دهد. تشنج، تب‌ولرز، توهم و هذيان، اضطراب، افسردگي، اختلال شخصيتي، تغييرات پوستي، جمع‌شدن لب‌ها و تخريب دندان‌ها بخشي از تاواني است كه فرد به اميد كاهش يافتن وزنش بايد بپردازد. اين درصورتي است كه روش‌هاي علمي، كم‌خطر‌تر و حتي كم‌هزينه‌تري براي لاغرشدن در كنار حفظ سلامتي وجود دارد.»

آمار دقيقي وجود ندارد

مواد جديد را ديگر در دسته مخدرها مثل ترياك و مورفين قرار نمي‌دهند، حالا مواد صناعي يا محرك جا پاي مواد سنتي گذاشته‌اند. دكتر پرويز افشار،  معاون كاهش تقاضا و توسعه مشاركت‌هاي مردمي ستاد مبارزه با موادمخدر درباره فروش موادمحرك در آرايشگاه‌هاي زنانه به «شهروند» مي‌گويد: «اوايل‌ سال ٩٢ بود كه گزارش‌هايي مبني‌بر فروش موادمحرك مثل شيشه، ريتالين و... در آرايشگاه‌هاي زنانه به ستاد مبارزه با موادمخدر گزارش شد. البته تنها فروش نبود بلكه بيشتر بحث تبليغ و ترغيب به استفاده و بعضا تحويل مواد محرك به مشتريان در برخي از اين آرايشگاه‌ها بود.

حقيقت امر اين است با توجه به اهميت تناسب‌اندام و زيبايي، خانم‌ها بعد از ورودشان به سالن‌هاي آرايشگاهي يا ورزشي ممكن است براي زيبا‌تر شدن تحت‌تأثير حرف‌ها و تبليغات مسئولان يا حتي مشتريان ديگر سالن‌ها قراربگيرند. توصيه قرص‌ها يا موادي كه باعث لاغري مي‌شوند نخستين دليلي است كه استفاده‌كنندگان اين ماده را تحت‌تأثير قرار داده چراكه در پس اين حرف ادعا مي‌شود كه اين ماده هيچ صدمه‌اي براي بدن ندارد. اين درحالي است كه قرصي كه باعث لاغري مي‌شود قطعا از نوع شيميايي و محرك خواهد بود. دومين اتفاقي كه مي‌افتد اين است كه هيچ فروشنده‌اي نمي‌گويد اين ماده يا قرص جزو مواد اعتيادآور است؛  مواد محرك ممكن است خيلي اعتياد و وابستگي جسمي نداشته باشند اما از نظر رواني فرد را به خود وابسته مي‌كنند تا جايي كه عوارض جدي رواني ايجاد مي‌كنند.

البته اين به آن معنا نيست كه اين مواد عوارض جسمي ندارند، چراكه استفاده از آنها باعث بالا رفتن ضربان قلب، كم‌خوابي و... نيز مي‌شود. به همين خاطر كساني كه مواد محرك استفاده مي‌كنند خيلي زود مهارت‌هايشان و درواقع كارآيي‌شان را از دست مي‌دهند. درواقع  بايد گفت موادسنتي ٨ تا ١٠‌سال زمان مي‌برد تا فرد معتاد را به آخر خط برساند اما مواد محرك اين زمان را به ٢ تا ٤‌سال كاهش داده‌اند.»

افشار درباره اقداماتي كه ستاد مبارزه با موادمخدر در رابطه با تعداد اين آرايشگاه‌هاي متخلف و كنترل آرايشگاه‌هايي كه مواد محرك به فروش مي‌رسانند، مي‌افزايد: «آمار دقيق و مشخصي مبني‌بر اين‌كه چقدر اين مواد در آرايشگاه‌هاي زنانه تبليغ يا توزيع مي‌شوند وجود ندارد. از مدتي قبل وزارت بهداشت با همكاري صنف آرايشگران به آرايشگران آموزش داد تا در برابر اين تبليغات اغوا‌كننده آگاهي لازم را كسب كنند چراكه فروش اين مواد اگر در كوتاه مدت براي اين سالن‌ها سود زيادي داشته‌باشد اما وقتي مشتريان‌شان آلوده به اعتياد شوند، سبك زندگي‌شان تغيير خواهد كرد و در درازمدت قطعا مشتريان خود را از دست خواهند داد.

بررسي‌هاي ميداني ما نيز نشان مي‌دهد در چند ماه اخير تبليغات و توزيع مواد در آرايشگاه‌هاي زنانه كمتر شده است. از طرفي اماكن و وزارت بهداشت و درمان جلساتي را داشته‌ايم. حتي وزارت بهداشت از زنان ورزشكار مشهور كه در زمينه ورزش‌هاي رزمي فعاليت مي‌كردند دعوت كرد تا در تبليغات بگويند ما بدن‌هاي قوي و پيشه رفتارهاي ورزشي داشته‌ايم بدون اين‌كه از موادي مثل شيشه و مواد محرك استفاده‌كنيم.»

دهه دغدغه‌هاي اجتماعي است. دهه‌اي كه هنوز به ميانه راه  نرسيده  و تنها ٤‌سال را پشت‌سر گذاشته، حالا نشانه‌هايي دارد كه به وضوح مي‌توان دغدغه‌هايش را احساس كرد. دهه‌اي كه از يك‌سو درباره آمار طلاق در آن هشدار مي‌دهند و از سوي ديگر آمارهاي جسته‌وگريخته و بعضا غيررسمي، حاكي از سونامي اعتياد است. درنهايت از آن ٢‌سال قبلي كه شنيديم آرايشگاه‌ها هم بازار مكاره‌اي براي خرده‌فروشي مواد شده‌اند، مي‌گذرد. اگرچه آن‌روز‌ها اين پديده تازه بود اما فرهنگي بين درون و بيرون انسان وجود دارد كه قابل پيش‌بيني نيست؛ فرهنگي غلط كه توانايي ترويج دارد و تا باورهاي اشتباه اصلاح نشوند و براي باورهاي غلط، فرهنگ استفاده از مسيري درست، جايگزين نشود؛ آرايشگاه كه هيچ، حريم خانه‌ها هم مي‌توانند ناامن شوند.