كاش مي‌دانستيم آن دنيا چه خبره؟!

كاش مي‌دانستيم آن دنيا چه خبره؟!

مجموعه: اصول و فروع دين

دنيا، سراي كوچ كردن است، ولي مهم اين است كه انسان به كجا كوچ مي كند؛ آيا به سرزميني سراسر آسايش و رفاه يا به محلي بي آب و علف و همراه با مشقت و رنج؟ ... در حقيقت اين اعمال و رفتار آدمي است كه جايگاه او را در آخرت تعيين مي كند و چگونگي زندگي او را در آنجا رقم مي زند.

آنان كه حقيقت دنيا و آخرت را به درستي درك كرده باشند، نگاه ديگري به زندگي دارند؛ آنان براي خدا و آخرت اصالت قائلند و دنيا را پلي براي رسيدن به آخرت مي دانند و به اين جهت اعمال و كردارشان بر اساس خدا محوري تنظيم و صادر مي شود و دنيا براي آنان سجن و زنداني محدود است، ولي اين به اين معنا نيست كه قدرت زيست در اين دنيا را از دست بدهند؛ بلكه توجه به بعد ديگر دنيا شوق زندگاني را در چنين افرادي زياد مي كند و آن، مزرعه بودن دنيا براي آخرت است. انسان در اين وادي مي تواند خود را به ظرفيت هاي والاي كمالات و درجات علياي حسنات برساند و آخرت تجسم همين اعمال مي باشد. پس اگر خداوند به مۆمني عمر طولاني داد، توجه به اين نكته مهم شوق ادامه زندگي را در او به وجود مي آورد.  امام علي عليه السلام آنان را اين گونه معرفي مي كند:

« إِنَّمَا مَثَلُ مَنْ خَبَرَالدُّنْيَا كَمَثَلِ قَوْم سَفْرنَبَا بِهِمْ مَنْزِلٌ جَدِيبٌ، فأَمُّوا مَنْزِلاً خَصِيباً وَجَنَاباً مَرِيعاً، فَاحْتَمَلُوا وَعْثَاءَ الطَّرِيقِ، وَفِرَاقَ الصَّدِيقِ، وَخُشُونَةَ السَّفَرِ، وَجُشُوبَةَ الْمَطْعَمِ، لِيَأتُوا سَعَةَ دَارِهِمْ، وَمَنْزِلَ قَرَارِهِمْ، فَلَيْسَ يَجِدُونَ لِشَيْء مِنْ ذلِكَ أَلَماً، وَلاَ يَرَوْنَ نَفَقَةً مَغْرَماً، وَلاَ شَيْءَ أَحَبُّ إِلَيْهِمْ مِمَّا قَرَّبَهُمْ مِنْ مَنْزِلِهِمْ، وَأَدْنَاهُمْ مِنْ مَحَلِّهِمْ وَمَثَلُ مَنِ اغْتَرَّ بِهَا كَمَثَلِ قَوْم كَانُوا بِمَنْزِل خَصِيب، فَنَبا بِهِمْ إِلَى مَنْزِل جَدِيب، فَلَيْسَ شَيْءٌ أَكْرَهَ إِلَيْهِمْ وَلاَ أَفْظَعَ عِنْدَهُمْ مِنْ مُفَارَقَةِ مَا كَانُوا فيِهِ، إِلَى مَا يَهْجُمُونَ عَلَيْهِ، وَيَصِيرُونَ إِلَيْهِ؛

همانا داستان آن كس كه دنيا را شناخت، چونان مسافراني است كه در سرمنزلي بي آب و علف و دشوار اقامت داشته، قصد كوچ كردن به سرزميني دارند كه در آنجا آسايش و رفاه فراهم است. پس مشكلات راه را تحمل مي كنند و جدايي دوستان را مي پذيرند و سختي سفر و ناگواري غذا را با جان و دل قبول مي كنند تا به جايگاه وسيع و منزلگاه امن و با آرامش قدم بگذارند.

آن ها از سختي هاي طول سفر احساس ناراحتي ندارند و هزينه هاي مصرف شده را غرامت نمي شمارند و هيچ چيز براي آنان دوست داشتني نيست، جز آنكه به منزل امن و محل آرامش برسند. اما داستان دنياپرستان، همانند گروهي است كه از جايگاهي پر از نعمت ها مي خواهند به سرزمين خشك و بي آب و علف كوچ كنند. پس در نظر آنان چيزي ناراحت كننده تر از اين نيست كه از جايگاه خود جدا مي شوند و ناراحتي ها را بايد تحمل كنند».(1)

دنيا جايگاهي براي عمل و براي آخرت دنـيـا، بـراى انسان آفريده شده و انسان ها در برخورد با آن دو گونه اند: گروهى آن را هدف قـرار داده، دسـت يـابـى بـه زنـدگـى دنـيـا و مـظـاهـر آن، سـراسـر فكر و ذهنشان را به خود مـشـغـول سـاخـتـه است و به هر قيمتى مى خواهند به آن برسند. گروهى نيز دنيا را وسيله اى براى رسيدن به زندگى بهتر در سراى آخرت مى دانند.  حقيقت آن است كه دنـيـا، سـراى نـاپـايـدارى اسـت كـه انـسـان بـراى انـدوخـتـن زاد و تـوشـه و كـسـب كـمـال و مـعـرفـت، بـه آن گـام نـهـاده اسـت.

 بـه هـمـيـن دليـل، خـداونـد انـسـان را بـا انـواع آزمـايـش هـا و تـمـريـن هـاى سـخـت از قـبـيـل انـجـام كـارهـاى عـبـادى، پـرهـيـز از خـواسـتـه هـاى نـفـسـانـى، تحمل سختى ها و گرفتارى ها مى پروراند و براى زندگى ابدى سرشار از خير و بركت آماده مى كند. زندگي هر انسان در دنيا، مدت بسيار كوتاهي است كه به سرعت مي گذرد و زندگي انسان در جهان ديگر آغاز خواهد شد؛ زندگي اي كه نتيجه اعمال آدمي در دنياست و تا ابد ادامه خواهد داشت.

امام علي عليه السلام به اين نكته اشاره فرموده و به همگان درباره افتادن به دام دنياپرستي، هشدار مي دهد و مي فرمايد: « أَلاَ وَإنَّ الدُّنْيَا قَدْ وَلَّتْ حَذَّاءَ، فَلَمْ يَبْقَ مِنْهَا إِلاَّ صُبَابَةٌ كَصُبَابَةِ الاْنَاءِ اصْطَبَّهَا صَابُّهَا، أَلاَ وَإِنَّ الاْخِرَةَ قَدْ أَقْبَلَتْ، وَلِكُلٍّ مِنْهُمَا بَنُونَ، فَكُونُوا مِنْ أَبْنَاءِ الاْخِرَةِ، وَلاَ تَكُونُوا مِنْ أَبْنَاءِ الدُّنْيَا، فَإِنَّ كُلَّ وَلَد سَيُلْحَقُ بأُمِّهِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ، وَإِنَّ الْيَوْمَ عَمَلٌ وَلاَ حِسَابَ، وَغَداً حِسَابٌ وَلاَ عَمَلَ؛

آگاه باشيد! دنيا به سرعت پشت كرده و از آن جز باقي مانده اندكي از ظرف آبي كه آن را خالي كرده باشند، نمي ماند. به هوش باشيد كه آخرت به سوي ما مي آيد و دنيا و آخرت، هر يك فرزنداني دارند. بكوشيد از فرزندان آخرت باشيد، نه دنيا؛ زيرا در روز قيامت، هر فرزندي به پدر و مادر خويش بازمي گردد. امروز هنگام عمل است، نه حسابرسي و فردا روز حسابرسي است، نه عمل».(2)

سعادت و شقاوت آخرت، تابع رفتارهاى انسان در دنياست و چنان نيست كه براى به دست آوردن نعمت هاى اخروى، بتوان در همان عالم تلاش كرد و كسانى كه داراى نيروى بدنى يا فكرى بيشترى باشند، بتوانند از نعمت هاى بيشترى بهره مند شوند و يا كسانى بتوانند با حيله و نيرنگ، از دستاوردهاى ديگران سوء استفاده كنند؛ چنان كه بعضى از نادانان چنين تصورى داشته اند و عالم آخرت را كاملاً مستقل از دنيا مى پنداشته اند.

اگر كسى به وجود عالم آخرت به عنوان عالمى كاملاً مستقل از دنيا باور داشته باشد و اعمال نيك و بدى را كه در اينجا انجام مى دهد، در نعمت ها و عذاب هاى آن عالم مۆثر نداند، به معادى كه يكى از اصول اعتقادى اديان آسمانى مى باشد، ايمان نياورده است؛ زيرا قوام اين اصل، به پاداش و كيفر اعمال دنيوى است و به همين جهت، عالم دنيا بازار و تجارتخانه يا مزرعه آخرت ناميده شود كه در اين جا بايد به تلاش و كشت و كار پرداخت و درآمد و محصول پايدارش را بايد در آنجا دريافت نمود.

اگر استفاده از امكانات دنيا با نيت خير همراه باشد و سبب آباداني زندگي آخرت انسان گردد، نه تنها مذموم نيست؛ بلكه ستودني است. به طور كلي، آنچه در روايات اسلامي و سخنان معصومان عليهم السلام در مذمت دنيا بيان شده است، دنيايي است كه فقط براي دنيا و زندگي مادي مورد توجه باشد، نه دنيايي كه براي آباداني آخرت به كار گرفته مي شود.

 امام علي عليه السلام پس از جنگ جمل، به خانه يكي از ياران خويش به نام علاء بن زياد وارد شد. وقتي خانه بسيار پر زرق و برق او را ديد، فرمود: «مَا كُنْتَ تَصْنَعُ بِسِعَةِ هذِهِ الدارِ فِي الدُّنْيَا، أَنْتَ إِلَيْهَا فِي الاْخِرَةِ كُنْتَ أَحْوَجَ؟ وَبَلَى إِنْ شِئْتَ بَلَغْتَ بِهَا الاْخِرَةَ، تَقْرِي فِيهَا الضَّيْفَ، وَتَصِلُ فِيهَا الرَّحِمَ، وَتُطْلِعُ مِنْهَا الْحُقُوقَ مَطَالِعَهَا، فَإذَا أَنْتَ قَدْ بَلَغْتَ بِهَا الاْخِرَةَ؛

با اين خانه وسيع در دنيا چه مي كني، در حالي كه در آخرت به آن نيازمندتري. آري، اگر بخواهي مي تواني با همين خانه به آخرت برسي! اگر در اين خانه بزرگ از مهمانان پذيرايي كني، به خويشاوندان با نيكوكاري بپيوندي و حقوقي كه بر گردن توست، به صاحبان حق برساني، مي تواني در آخرت آسوده خاطر باشي».(3)

 پي نوشت ها:
1. نهج البلاغه، نامه 31.
2. همان، خطبه 42.
3. همان، خطبه 209.
منبع:tebyan.net