با چند اصطلاح رايج رايانه اي آشنا شويد

به گزارش دريچه فناوري گروه فضاي مجازي باشگاه خبرنگاران جوان؛ در دنياي اينترنت و رايانه، همه روزه با اصطلاحات زيادي رو به رو مي شويم كه ممكن است معني بعضي از آن ها را ندانيم. در اين گزارش قصد داريم تعدادي از آن ها را معرفي كرده و در موردشان كمي بحث كنيم.

 نرم‌ افزار رايگان

رايگان‌ افزار يا نرم‌ افزار رايگان (freeware) به نوعي از نرم‌ا فزار گفته مي‌ شود كه استفاده از آن رايگان است. اين مفهوم در برابر نرم‌ افزار تجاري تعريف مي‌ شود كه اصولا به كاربر براي سود فروخته مي‌شود. نرم‌افزار رايگان با نرم‌ افزار آزاد (free software) كاملاً تفاوت دارد و نبايد اشتباه شود، زيرا حقوقي مانند حق توزيع مجدد يا دخل و تصرف در كُد در نرم‌ افزار رايگان براي مصرف كننده وجود ندارد.

 اين خانواده از نرم‌ افزار ها به صورت رايگان در دسترس قرار مي‌گيرند و علاوه بر رايگان بودن، امكان به اشتراك‌ گذاري، تغيير و نشر آن‌ها وجود دارد.

اين واژه كه مخفف Basic Input/Output System (سامانه‌ي ورودي/خروجي پايه) است نخستين و پايه‌ اي ترين سطح نرم‌ افزاري در رايانه است. بايوس به شما امكان تنظيم بسياري از تنظيم‌ هاي سخت‌افزار رايانه را مي‌ دهد كه شامل رمز در زمان روشن كردن رايانه نيز مي‌شود.

 ليست سيا(Black List)

فهرستي از تار نما ها و خدمت‌ هاي اينترنتي ديگر به دليل خط مشي محدود كننده‌ اي و پالايش‌ گر امكان استفاده از آن‌ ها وجود ندارد.

 ديوار آتش يا تاربارو

فايـِروال (برابر فرهنگستان زبان: بارو) تار بارو يا ديوار آتش نام عمومي برنامه‌ هايي است كه از دست‌ يابي غير مجاز به يك سيستم رايانه اي جلوگيري مي‌ كنند. در برخي از اين نرم‌ افزار‌ ها، برنامه‌ ها بدون اخذ مجوز قادر نخواهند بود از يك رايانه براي ساير رايانه‌ ها، اطلاعات بفرستند. به اين گونه نرم‌ افزار ها، تارباروي دو طرفه گويند، زيرا علاوه بر درگاه ورودي (Incoming)، درگاه‌ هاي خروجي (Outing) هم كنترل مي‌شوند. بسته‌ هاي اطلاعاتي كه حاوي اطلاعات بدون مجوز هستند، به وسيله‌ تاربارو متوقف مي‌ شوند.

يك استاندارد براي ارتباط برد كوتاه با مصرف انرژي كم، هزينه پايين و بي‌ سيم است كه از فناوري راديويي استفاده مي‌ كند. فناوري حاضر استاندارد IEEE تحت عنوان WPANهاي ۸۰۲٫۱۵ است. بلوتوث يا دندان آبي نام تجاري، اتصال بي‌ سيمي با فاصله‌ هاي نزديك براي فرستادن و گرفتن پيام، عكس يا هر اطلاعات ديگر است كه از نام يك پادشاه الهام گرفته شده است.

راه‌ اندازي كردن، بار گذاري سيستم‌ عامل در حافظه كامپيوتر است كه معمولاً از ديسك سخت و گاهي از روي ديسك نرم انجام مي‌شود. راه‌ اندازي معمولاً روال خود كاري است كه با روشن نمودن يا بازنشاني (reset) رايانه شروع مي‌شود.

نرم‌ افزاي رايگان كه فايل‌ هاي موفتي و ردپا هاي حساس برجامانده از برنامه‌ هايي كه شما و يا سيستم عامل شما به تازگي از آن‌ ها استفاده كرده‌ ايد را از روي ديسك سخت پاك مي‌كند.

ديسك گردان نوري‌ يا درايو نوري‌ كه علاوه بر خواندن، براي نوشتن يا پاك كردن اطلاعات از ديسك‌ هاي نوري استفاده مي‌ شود.

بسته‌اي از اطلاعات است كه توسط سرور به مرورگر هاي اينترنتي فرستاده مي‌شود و در صورت لزوم نيز از مرورگر هاي كاربران به سرور باز مي‌گردد. معمولاً كوكي‌ ها كاربردهاي زير را دارند:

• كاربران ثبت شده يك تارنما را معرفي و شناسايي مي‌كند.
• برخي از اطلاعات كاربران را نگهداري مي‌ كنند.
• رفت و آمد هاي كاربران در داخل يك تارنما را ذخيره مي‌ كنند.
• كاربرد ديگر كوكي‌ ها، امكان رد گيري فعاليت‌ هاي كاربران است.

هنگامي كه پيغامي از كانالي نا امن ارسال مي‌ شوند، يك امضاي ديجيتال كه به شكل صحيح به انجام رسيده باشد مي‌ تواند براي شخص گيرنده پيام دليلي باشد تا ادعاي شخص فرستنده را باور كند و يا به عبارت بهتر شخص گيرنده از طريق امضاي ديجيتال مي‌ تواند اين اطمينان را حاصل كند كه همان شخص فرستنده نامه را امضا كرده است و نامه جعلي نيست. امضا هاي ديجيتال در بسياري از جنبه‌ ها مشابه امضا هاي سنتي و دستي هستند؛ انجام  امضا هاي ديجيتال به شكل صحيح بسيار مشكل‌ تر از يك امضاي دستي است. طرح‌ هاي فايل امضاي ديجيتال بر مبناي رمز گذاري نا متقارن هستند و بايد به شكل صحيح صورت گيرد تا موثر واقع شود. هم‌ چنين امضا هاي ديجيتال مي‌ توانند امضا هايي غير قابل انكار را ايجاد كنند به اين معني كه شخص امضاكننده نمي‌ تواند تا زماني كه كليد شخصي فرد به صورت مخفي باقي مانده است، ادعا كند كه من اين نامه كه امضا من را به همراه دارد، امضا نكرده‌ام.

دامنه نام منحصر به فردي است كه براي شناسايي تارنما هاي اينترنتي مورد استفاده قرار مي‌ گيرد و از يك يا چند قسمت تشكيل شده‌ است كه با نقطه (دات) از هم جدا شده‌اند. مانند: yjc.ir

 رمزگذاري

رمزگذاري استفاده از تكنيك‌ هاي رياضي، براي برقراري امنيت اطلاعات است. در اصل رمز گذاري دانش تغيير دادن متن پيام يا اطلاعات به كمك كليد رمز و با استفاده از يك شيوه‌ ي برنامه‌ نويسي شده‌ رمز است، تنها شخصي كه كليد را در دست دارد امكان استفاده از اطلاعات رمز گذاري شده را دارد. دانش رمزنگاري بر پايه مقدمات بسياري از قبيل تئوري اطلاعات، نظريه اعداد و آمار بنا شده‌ است و امروزه به طور خاص در علم مخابرات مورد بررسي و استفاده قرار مي‌ گيرد. معادل رمز نگاري در زبان انگليسي كلمه Cryptography است، كه بر گرفته از لغات يوناني kryptos به مفهوم «محرمانه» و graphien به معناي «نوشتن» است.

ابزاري كه به شيوه‌ اي امن و پايدار اطلاعات شما رو از روي رايانه يا حامل‌ هاي اطلاعات قابل حمل (Removable media) پاك مي‌كند.

مرورگري محبوب كه متن‌ باز و آزاد است. اين مرورگر به همراه كروم (Chrome) بهترين گزينه‌ هاي جايگيزن مرورگر ويندوز (Internet Explorer) هستند.

سيستم موقعيت‌ ياب جهاني يا GPS، مجموعه‌ اي از ۲۴ ماهواره است كه زمين را دور مي‌زند و در هر مدار ۴ ما هواره قرار دارد. دستگاه GPS يك رايانه كوچك است كه جهت انجام امور خاصي برنامه ريزي شده‌ است. بنابراين اين رايانه با داشتن مختصات شما مي‌ تواند كار هاي ديگري هم انجام بدهد. محل قرار داشتن شما، ساعت و آب و هوا در آن منطقه، فاصله‌ شما از سطح دريا و داده‌ هاي ديگر.

 رخنه‌گر يا هكر

رخنه كردن يا هك، يعني استفاده از يك روش براي كنكاش به منظور نفوذ به يك سيستم و كنترل كردن نحوهٔ كار يك سيستم. رخنه‌ گر يا هكر به كسي گفته مي‌ شود كه توانايي چنين كاري را دارد. وارد شدن به سيستم و يا شكست دادن محاسبات، دسترسي به اطلاعات محرمانه از خصوصيات يك هكر است.

 نشاني IP

نشاني پروتكل اينترنت (Internet Protocol Address) يا به اختصار نشاني آي‌ پي (IP Address). نشاني عددي منحصر به فردي است كه به هر يك از دستگاه‌ ها و رايانه‌ هاي متصل به شبكه‌ رايانه‌ اي كه بر مبناي TCP/IP (از جمله اينترنت) كار مي‌كند، اختصاص داده مي‌شوند.

فراهم‌ گر خدمات اينترنتي يا آي‌اس‌پي، واسطه‌ دسترسي كاربران به اينترنت است. اين شركت‌ ها از خطوط ارتباطي پرسرعت براي دريافت حجم بالاي اطلاعات اينترنت و فرستادن داده‌ هاي ارسالي كاربران به سرور ها بهره مي‌برند. اين شركت‌ ها پهناي باند مصرفي اينترنت را از طريق تجهيزات ماهواره خود دريافت كرده و به وسيله شركت DSL مخابرات آن را بين مشتركين خود تقسيم مي‌كند. در بسياري از كشور ها كه دولت‌ هاي آن‌ ها دسترسي شهروندان به اينترنت را محدود يا مسدود مي‌كنند، اين فعاليت‌ ها را از طريق ISP ها انجام مي‌دهند.

اين واژه كه ترجمه‌  Infrared Data Association است به استاندارد ارتباط‌ هاي سخت‌ افزاري بي‌ سيم در محدوده‌ فركانسي كوتاه گفته مي‌ شود كه داده‌ ها از طيف نوري فراسرخ (Infrared) استفاده مي‌ كنند. در دستگاه‌ هاي مدرن IrDA جايگزين بلوتوث شده است.

برنامك جاوا (Java Applet) نوعي برنامك در زبان جاوا مي‌ باشد كه مروگر را قادر مي‌ سازد با استفاده از فناوري جاوا تكه برنامه‌ هاي را از اينترنت دريافت كرده و اجرا كنند. اپلت به صورت كامل درون صفحات وب پنهان شده و در متن و زمينه مرور گر اجرا مي‌ شود. اين برنامك‌ ها در همه‌ سيستم‌ عامل‌ ها اجرا مي‌ شوند و معمولا براي بهبود صفحه‌ هات وب به كار مي‌ روند اما مي‌ توانند ساختاري مخرب داشته باشند

 Keylogger

كي‌ لاگر، به نرم‌ افزار هايي گفته مي‌شود كه كليد هاي فشرده‌ شده بر روي صفحه كليد را ذخيره مي‌ كنند، به صورتي كه مي‌ توان از آن، اطلاعاتي كه كاربران مي‌ نويسند (مثل رمزهاي عبور) را دزديد. به عبارت ديگر اين‌ گونه برنامه‌ ها با قرار گرفتن در حافظه از كليد هاي زده شده توسط كاربر گزارش گرفته و در قالب يك فايل براي نفوذ گر مي‌ فرستند.

بد افزار (malware)، برنامه‌ اي رايانه‌ اي است. به علت آن‌ كه معمولاً كاربر را آزار مي‌ دهند يا خسارتي به وجود مي‌ آورند، به اين نام مشهورند. برخي از آنان فقط كاربر را مي‌ آزارند. مثلاً او را مجبور به انجام كاري تكراري مي‌ كنند. اما برخي ديگر سيستم رايانه‌ اي و داده‌ هاي آن را هدف قرار مي‌ دهند كه ممكن است خساراتي به بار آورند. در عين حال ممكن است هدف آن سخت‌ افزار سيستم كاربر باشد. از انواع بدافزار ها مي‌ توان به ويروس‌ ها، كرم‌ ها، اسب‌ هاي تروا، جاسوس‌ افزار ها، آگهي‌ افزار ها، روت‌ كيت‌ ها و هرزنامه‌ ها اشاره كرد.

دستگاه‌ هاي ياديار (Mnemonic Device) عبارتند از شگرد هايي كه براي يادسپاري يك مطلب. اين دستگاه‌ ها براي اين كار تنها به تكرار مطالب اكتفا نمي‌كند بلكه با ايجاد رابطه بين مفاهيم تازه و اطلاعات قبلي موجود در مغز كه به راحتي يادآوري مي‌ شوند (تصاوير، ريتم، آهنگ و...)، در به خاطر سپاري و يادآوري مطالب كمك مي‌كند.

در مقابل نرم‌ افزار هاي آزاد و بازمتن است. اين نرم‌ افزار ها معمولا تجاري هستند. اما مي‌ توانند به صورت نرم‌ افزار رايگان هم ارائه شوند. نرم‌ افزار مالكيتي يا نرم‌ افزار انحصاري (Proprietary software) نرم‌ افزاري است كه در مالكيت انحصاري توسعه‌ دهندگان و توزيع‌ كنندگانش قرار دارد و مطابق با موافقت نامه‌ هاي نرم‌ افزاري نمي‌ توان آنها را تكثير و توزيع كرد. در اين نرم‌ افزار ها نمي‌ توان مانند نرم‌ افزار هاي متن‌ باز به كد مبدأ دسترسي داشت. محدوديت‌ هايي كه براي اين دسته از نرم‌ افزار ها وجود دارد معمولاً توسط ناشران آنها در موافقت نامه مجوز نرم‌ افزار (End user license agreement) بيان مي‌شود كه شرط استفاده از اين نرم‌ افزار ها منوط به پذيرش اين موافقت نامه‌ است.